ਮਸਲੇ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ, ਸਮਕਾਲ ਨੂੰ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਤਿਆਗ, ਯਥਾਰਥ ਦੀ ਟੁਕੜ-ਵੰਡ ਆਲੋਚਨਾ, ਮਾਨਵੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਤੋਂ ਵਿਯੋਗ, ਸਾਹਿਤ ਸਮਾਜਕ ਰੋਲ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹੋਣਾ, ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਸਾਰਥਕਤਾ ਦਾ ਖਾਤਮਾ, ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਪਲਾਇਣ ਆਦਿਕ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਕੁਝ ਪੰਜਾਬੀ ਚਿੰਤਕਾਂ ਦੇ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਬੁਰਜਵਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਈ ਆਧਾਰ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ ਕਥਨ ਉਲੇਖਯੋਗ ਹਨ:
ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ :
ਮਹਾਨ ਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨਾ ਮਹਾਨ ਸਾਹਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਨਾ ਮਹਾਨ ਆਲੋਚਨਾ। ਦਰਸ਼ਨ ਤੋਂ ਉਦਾਸੀਨ ਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ਦੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸਭ ਵਿਧੀਆਂ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖਤਾ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਰੋਧੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਨਵੀਨਤਾ ਨੂੰ ਤਾਂ ਜਨਮ ਦੇ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਮਹਾਨਤਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ। ਸਟਰਕਚਰਲਿਜਮ ਬਾਰੇ ਜਾਂ ਪਾਲ ਸਾਰਤਰ ਨੇ ਬੜੇ ਪਤੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਕ ਮੁਰਦਾ ਜੰਮੀ ਵਿਧੀ ਹੈ ।79
ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ :
ਇਹ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਵਿਭਿੰਨ ਪੱਖਾ ਵਿਚੋਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਈ ਦ੍ਰਿਸਟੀ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਪਹਿਲੂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਆਲੋਚਨਾ ਬੁਰਜੂਆ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪਰਿਪੇਖ ਦੀ ਉਪਜ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਹਿਤਕ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿਚਾਰਵਾਦੀ ਜੀਵਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ ਰੂਪਵਾਦੀ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ ।80
ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਅਨੁਸਾਰ :
ਸਾਹਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਇਹ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਸਮਾਜ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਰਿਪੇਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਕੇਵਲ ਸਾਹਿਤ-ਕਿਰਤ ਵਜੇ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਪੈਟੀ ਬੁਰਜਵਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੇ ਪਰਦੇ ਹੇਠ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਉਪਰੋਕਤ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਕਥਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰਕ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਬੁਰਜਵਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਹੀਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੇ ਪਰਦੇ ਹੇਠ ਸਥਾਪਤ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਹੀ ਸਹਾਇਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਪਰਿਪੇਖ ਇਸੇ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਅਤਿ ਨਵੀਨ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਮਾਡਲਾਂ ਦਾ ਅੰਧਾਧੁੰਦ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਸਮਾਜਕ ਚੇਤਨਤਾ ਨੂੰ ਖੁੰਢਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਅੰਦਰ ਚਲ ਰਹੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਜਦੋ- ਜਹਿਦ ਵਿਚ ਸਥਾਪਤੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਪੱਕ ਰੂਪ ਦੇਣ 'ਚ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਜਿਉਂ ਦਾ ਤਿਉਂ ਬਣਿਆ ਰਹਿਣ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਮੁਲਾਂਕਣ :
ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਵਿਸ਼ਵ ਚਿੰਤਨ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਇਸ ਚਿੰਤਨ ਤੋਂ ਅਗੇਰੇ ਦਾ ਚਿੰਤਨ ਵਿਰਚਨਾਵਾਦ, ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨਕ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਵ-
