ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਆਲੋਚਨਾ

ਸਾਹਿਤ ਮਨੁੱਖੀ ਤੁਹਜ-ਸਰਗਰਮੀ ਦਾ ਇਕ ਗੰਭੀਰ, ਜਟਿਲ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਮਈ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਨਵੀ ਚੇਤਨਾ ਦੀ ਇਕ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ । ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜੀ ਅਮਲ ਦੌਰਾਨ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ, ਪਰਿਸਰਿਥੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਗਿਆਨ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨਾ ਵਿਚ ਢਾਲਦਾ ਹੈ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਦਿਆਂ ਮਨੁੱਖ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਾਰਜ ਰਾਹੀਂ ਇਕ ਸਮੂਹਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜਗਤ ਕਾਰਜ ਵੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਸੁਹਜ ਅਤੇ ਇਕ ਅਰਥ-ਸਿਰਜਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਨਿਰੰਤਰ ਆਪਣੇ ਅਮਲ-ਦੌਰਾਨ ਸੁਹਜਾਤਮਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਰਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ ਵਿਚ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਮਾਨਵੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਝਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਦੀ ਸਮਝ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚੋਂ ਅਜਿਹੇ ਗਿਆਨ- ਸਿਧਾਂਤ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਰਹੀ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਲਾਂਕਿਤ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਨਰ-ਸਿਰਜਤ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਆਧੁਨਿਕ ਯੁਗ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜਿਹੇ ਗਿਆਨ-ਸਿਧਾਂਤ ਉਤਪੰਨ ਅਤੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਉਹ ਸਿਰਜਤ ਸਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਅਰਥ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਗਿਆਨ ਸਿਧਾਂਤ ਉਨੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਖਰ ਅਤੇ ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪਰਿਪੇਖ ਲੈ ਕੇ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਅਧਿਐਨ-ਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਮੋੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੋੜ ਵਿਚ ਹੀ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਧੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਸਿਰਫ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਲਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਫੈਸ਼ਨ, ਫਿਲਮਾਂ, ਭੇਜਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਪਹਿਰਾਵੇ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਆਦਿ ਨੂੰ ਇਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ ਅਧਿਐਨ ਉਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਹਰ ਪ੍ਰਬੰਧ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਰਥ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਸਹਿਤ ਉਜਾਗਰ ਹੋਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਰੋਲਾ ਬਾਰਤ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਤਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ ਸਗੋਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। "ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ ਕੇਵਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਇਕ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹੱਤਵ ਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ।¹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਹੈ । ਮਾਨਵੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਬਾਹਰਮੁਖੀ ਯਥਾਰਥ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਭ ਖੇਤਰ ਇਸ ਦੇ