3.       ਇਕਕਾਲਕ ਬਹੁਕਾਲਕ

4.       ਸਿੰਟੇਗਮੈਟਿਕ : ਪੈਰਾਡਿਗਮੈਟਿਕ

5.       ਬੋਧਿਕ : ਗੁਣਬੋਧਕ। Denotative: Connotative)

ਉਪਰੋਕਤ ਪੰਜ ਭਾਸ਼ਾਈ ਮਾਡਲਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਪਿਛਲੇ ਅਧਿਆਇ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿਚ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰ ਆਏ ਹਾਂ । ਇਥੇ ਇਸ ਪੰਜਵੇਂ ਮਾਡਲ ਬੰਧਕ ਅਤੇ ਗੁਣਬੋਧਕ ਦਾ ਸੰਖਿਪਤ ਅਧਿਐਨ ਕਰਾਂਗੇ । ਸਾਸਿਓਰ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਮਾਡਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਹਿਤ ਚਿੰਤਕ ਯਲਮ ਚਲੇਵ ਨੇ ਇਸ ਨਵੇਂ ਮਾਡਲ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਂਦਾ । ਸਾਸਿਓਰ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਖੇਤਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਸੀ ਪਰੰਤੂ ਰੋਲਾਂ ਬਾਰਤ ਦਾ ਖੇਤਰ ਸਮਾਜੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਆਲੋਚਨਾ ਸੀ । ਰੋਲਾਂ ਬਾਰਤ ਨੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮੀਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਲਈ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਨਿਮਨ ਲਿਖਤ ਚਾਰ ਤੱਤਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ

1. ਭਾਸ਼ਾ : ਉਚਾਰ

2. ਚਿੰਨ੍ਹ : ਚਿੰਨ੍ਹਕ : ਚਿੰਨ੍ਹਤ

3. ਸਿੰਟੇਗਮੈਟਿਕ : ਪੈਰਾਡਿਗਮੈਟਿਕ

4.  ਬੋਧਿਕ : ਗੁਣਬੋਧਕ।

(ਤਿੰਨਾਂ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਇ ਵਿਚ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ )

ਬੌਧਕ : ਗੁਣ ਬੌਧਕ :

ਬੋਧਿਕ ਅਤੇ ਗੁਣਬੋਧਿਕ ਮਾਡਲ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਧੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪਰਿ- ਪੇਖ ਲਈ ਵਰਤਦੀ ਹੈ । ਬੰਧਣ ਅਰਥ ਨੂੰ ਬਾਹਰਮੁਖੀ ਤੌਰ ਤੇ ਚਿੰਨ੍ਹਤ ਹੋਈ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਣ ਬੌਧਕ ਅਰਥ ਨੂੰ ਅੰਤਰਮੁਖੀ ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਿਹੜੇ ਕਿਸੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੇ ਰੂਪ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਕਾਰਜ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀਆਂ ਸਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪਰਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅੱਗੋਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਣ ਬੰਧਕ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਧਾਰਨ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਨਿਖੇੜਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵੇਲੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾ ਦੀ ਬੰਧਕਤਾ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਸਾਹਿਤਕ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸਾਹਿਤ ਕਿਰਤਾਂ ਵਿਚ ਬੌਧਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹਕ ਅਤੇ ਚਿੰਨ੍ਹਤ ਗੁਣ ਬੌਧਕ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹਕ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅੱਗੋਂ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸੇ ਨੂੰ ਗੁਣ ਬੋਧਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸਾਡੇ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਇਸੇ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ-ਪਾਰਗਾਮੀਂ ਕਾਰਜ ਮਿਥ ਲੈਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਤੋਂ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਾਰਥਕਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ ਹੈ. ਜਿਵੇਂ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਕਾਵਿ-ਅਨੁਭਵ ਰਾਹੀਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦੇ ਹਾਂ –

ਮੈਂ ਇਕ ਆਵਾਜ ਹਾਂ

ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ