ਦੇ ਸੰਬੰਧਾ ਬਾਰੇ ਸੰਕਲਪ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਫਲਸਫੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰਜ ਹਨ : ਬੰਧਾਤਮਕ ਸੰਸਾਰ ਦ੍ਰਿਸਟੀ, ਵਿਧੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸੰਸਾਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਇਹ ਅਰਥ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬਾਹਰੀ ਸੰਸਾਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਆਮਿਆਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵੱਲ ਅਤੇ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵਤੀਰੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਕਾਰ ਹੋਇਆ ਸਿਸਟਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਐਸੇ ਅਸੂਲਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਨੂੰ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਬਾਰੇ ਬੋਧ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸਚਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।²⁴ ਦਰਸ਼ਨ ਸਮਾਜਕ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਰੂਪ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨੁੱਖ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦਾ ਬੇਧਾਤਮਕ ਰੂਪ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚਿੰਤਕ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਖਲਤ ਮਲਤ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਦਰਸ਼ਨ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਅਸਤਿਤਵ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸੁਆਲਾ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸਮਾਜਕ ਚੇਤਨਤਾ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਇਕ ਉਹ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ਜੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਮਾਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਪ੍ਰਤੀ ਇਕ ਖਾਸ ਰੁਖ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਰੁਖ ਜੇ ਸਥਾਪਤੀ ਜਾਂ ਵਿਸਥਾਪਤੀ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਨ ਜਮਾਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦ੍ਰਿਸਟੀ ਰਾਹੀਂ ਇਕ ਜਮਾਤ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਤਰਕਸੰਗਤ ਹੱਲ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਇਕ ਹਥਿਆਰ ਵੀ ਬਣਦਾ ਹੈ । ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਗਿਆਨ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ, ਮਨੁੱਖੀ ਚੇਤਨਤਾ, ਮਾਨਵੀ ਹੱਦ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਆਮਿਆਏ ਅਸੂਲਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਨ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀਆਂ ਵਿਚਾਰਵਾਦੀ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਜਮਾਤੀ ਹਿੱਤਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਮਾਜਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸਮਾਜੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਿਰਣਾਇਕ ਭੂਮਿਕਾ ਤੇ ਸਮਾਜਕ ਚੇਤਨਤਾ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਸਾਰਥਕ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਪਿੱਠ ਭੂਮੀ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ, ਅਦਿੱਖ ਅਤੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਨਿਯਮਬੱਧ ਵਿਆਖਿਆ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਵਜੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਹਰੇਕ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸਮੁੱਚਤਾ ਵਿਚ ਰੱਖ ਕੇ ਕੀਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਜੀਵਨ ਕੀਮਤਾਂ, ਰੂਪ ਤੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦਾ ਦਾ ਮੁਹਾਵਰਾ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। "²⁵

ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚਾਰਾ ਦਾ ਉਹ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੇ ਜਮਾਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਜਮਾਤ ਵਲੋਂ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾਂਦੀ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿੰਧ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਮਸਲਾ ਹੁੰਦਿਆਂ ਆਰਥਕਤਾ ਨਾਲ ਡੂੰਘੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕਾਗਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤਿਬਿੰਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਆਰਥਕ ਆਧਾਰ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪਰਉਸਾਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਾਲੀ ਇਕ ਵਿਚਲੀ ਕੜੀ ਹੈ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਦੂਜੇ ਪਰਉਸਾਰ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਨਾਲ ਦਵੰਦਾਤਮਕ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨਾਲ ਅਜਿਹੇ ਰੁਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਅਦਿੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜੁੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਖਾਸ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ ਅੰਗ ਠਹਿਰਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਜ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਉਂਜ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਮਾਧਿਅਮ ਹੀ