ਨਿਆ ਅਨਿਆ ਆਦਿ ਦੇ ਪ੍ਰਵਰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨੈਤਿਕ ਗੱਲਾਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਜਮਾਤ ਦੇ ਆਦਰਸ਼, ਮੰਤਵ, ਅਸੂਲ ਅਤੇ ਨਜਰੀਏ ਨਿਸਚਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨੈਤਿਕਤਾ ਸਮਾਜਕ ਬਣਤਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਛੋਟੀ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਇਕਾਈ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਲੇਵਰ ਵਿਚ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਪੱਧਰ ਉੱਪਰ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕਰਦੀ ਹੈ- ਨੈਤਿਕਤਾ ਦਾ ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਕਿਸੇ ਸਮਾਜਕ ਬਣਤਰ ਵਿਚ ਸਹਿਜ ਚੇਤਨਾ ਅਤੇ ਆਮ ਪ੍ਰਵਾਣਿਤ ਨੈਤਿਕ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਦੀ ਨੀਂਹ ਤੇ ਉਸਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਮਾਜਕ ਇਕਾਈ ਆਮ ਅਸੂਲਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਵਿਚੋਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਨੈਤਿਕ ਚੇਤਨਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਕ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਰਥਾਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਅਹਿਮੀਅਤ ਦੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਅਤੇ ਵਿਵੇਚਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।"²⁹

ਮਾਨਵੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ, ਸਮਾਜਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਘਟਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਣਿਤ ਅਸੂਲਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਹੀ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾ ਕੀਮਤਾ ਦੇ ਸੰਕਲਪਾਂ, ਮੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਅਸੂਲਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਜਿੱਥੇ ਮਾਨਵੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਆਰੰਭਕ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਨੈਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਸਮੂਹਕ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਹਿੱਤ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਉਥੇ ਜਮਾਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਨੈਤਿਕਤਾ ਵੀ ਜਮਾਤੀ ਕਿਰਦਾਰ ਵਾਲੀ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਦੇ ਜਮਾਤੀ ਕਿਰਦਾਰ ਕਾਰਨ ਹੀ ਸਮਾਜਕ ਕਾਰ-ਵਿਹਾਰ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਅਕੀਦਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਕ ਜਮਾਤ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਮਾਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਚਾਰ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਅਸੂਲ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵਿਰੋਧਾਂ ਨੂੰ ਉਤਪੰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨੈਤਿਕ ਕਦਰਾ ਕੀਮਤਾ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਸਰਗਰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਕਾਨੂੰਨੀ ਚੇਤਨਾ ਸਮਾਜਕ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਉਹ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਨੀ ਚੇਤਨਾ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਸੰਕਲਪਾਂ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਉਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜਕ ਬਣਤਰ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਅਨੁਕੂਲ ਹੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਰਤਿਤ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਕ ਆਧਾਰ ਵਿਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਨਿਯਮ/ਅਸੂਲ ਵਿਚਾਰ ਸਦਾਚਾਰਕ ਨੀਹਾਂ ਕਾਨੂੰਨੀ ਚੇਤਨਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਮਾਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਕਾਨੂੰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਪਿੱਛੇ ਖਾਸ ਜਮਾਤੀ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੁਗਠਿਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੋਂਦ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਾਨੂੰਨ ਨਿਸਚੇ ਹੀ ਇਕ ਜਮਾਤ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਚ ਭੁਗਤਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜਮਾਤ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਵਿਰੋਧਤਾ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਇਥੋਂ ਹੀ ਜਮਾਤਾਂ ਦਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵਿਰੋਧ ਪਨਪ ਉਠਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਜਮਾਤ ਕਾਨੂੰਨ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਯੋਗ ਕਰਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਸਮਾਜ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਜਨ-ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਇਸਤਰੀ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਅਸਤਿਤਵ ਨੂੰ ਜਮਾਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਪੜਾਅ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਾਗੀਰੂ ਅਤੇ ਸਾਮੰਤੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਇਸਤਰੀ ਮਰਦ ਦੀ ਗੁਲਾਮਾਨਾ ਜਿਹਨੀਅਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੈ । ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਸਿਸਟਮ ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਵੀ ਅਧੀਨਤਾ ਵਿਚ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਚ ਔਰਤ ਮਰਦ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਸਥਾਨ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹਨ। ਇਹੋ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਜੇ ਸਮਾਜਕ ਅਸੂਲ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮਾਜਕ ਤੌਰ ਜਮਾਤੀ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਨਜਰੀਏ ਤੋਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ