ਅਗਲਾ ਆਲੋਚਕ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਹੈ। ਉਸਦੀਆਂ ਦੇ ਪੁਸਤਕਾਂ ਸਾਹਿਤ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ 'ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਵੇਂ ਲਿਖੀਏ ਤੋਂ ਬਰੀਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹਨ । ਉਸ ਨੇ ਸਾਹਿਤ - ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਵਧਾਉਣੀ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦੇ ਕੇ ਇਸ ਕਾਰਜ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਲੋਚਕ ਘੱਟ ਅਤੇ 'ਚਾਖਾ ਵਧੇਰੇ ਸਮਝਦਾ ਸੀ । ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿਚ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਅਤੇ ਥਾਪਨਾ ਦੀ ਸੁਰ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੀ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਦੀ ਥਾਂ, ਉਸਦੀ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਸੰਸਾਤਮਕ ਵਧੇਰੇ ਸੀ।"²⁹ ਦਰਅਸਲ ਪ੍ਰਿੰ. ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪਛੜੇਵੇਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸੁਹਿਰਦ ਭਾਵਨਾ 'ਚੋਂ ਉਪਜੀ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਾਲੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਸੁਚੇਤ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਸਾਹਿਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਪਰੰਤੂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਅਸਾਹਿਤ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪਛਾਣ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਵਾਕਰ ਸੀ । ਸਾਹਿਤ ਨਿਰੀ ਤੁਕਬੰਦੀ ਜਾਂ ਲਿਖਤੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ। ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਵਿਗਿਆਨ, ਭੂਗੋਲ, ਹਿਸਾਬ, ਧਾਰਮਿਕ ਨਿਰਣੇ ਜਾਂ ਪੁਲੀਟੀਕਲ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਗਿਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ।"³⁰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਾਂ ਸਾਹਿਤ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪਹੁੰਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਪਰੰਤੂ ਅਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਵੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਤਨਾ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮੀਖਿਆ ਵਿਚ ਇਕ ਨਵਾਂ ਵਿਚਾਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਬਾਰੇ ਇਕ ਆਲੋਚਕ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਉਲੇਖਯੋਗ ਹੈ।

"ਪ੍ਰਿੰ: ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਾਰਜ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤ ਸੰਬੰਧੀ ਸੰਘਣਾ ਅਤੇ ਤਾਰਕਿਕ ਅਧਿਐਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਸਿਧਾਂਤ ਪ੍ਰਤਿ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਸੰਦੇਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। "³¹

ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਿਆ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਪੇਖੋਂ ਇਹ ਆਲੋਚਨਾ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਉਪਰ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਵਾਦੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਸਾਮਈ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਇਸੇ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਪੋਕ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਲੋਚਨਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਮਸਲਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੀ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਪਸੰਦ ਦੀਆਂ ਕਾਵਿ ਟੂਕਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਹੀ ਸਾਹਿਤ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਜਟਿਲ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਸਿਧਾਂਤਕ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪੱਖੋਂ ਸਤਹੀ ਪੱਧਰ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਮਾਤਰ ਹੀ ਸਮਝਦੀ ਹੈ। ਮਹਿੰਦਰ ਪਾਲ ਕੋਹਲੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ, "ਉਸਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵਮਈ ਹੈ। ਉਹ ਲੇਖਕ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਮੁੱਚਤਾ 'ਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਇਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ. ਇਸੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ^"32

ਇਉਂ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਭਾਵਵਾਦੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਸਾਮਈ ਨਿਰਣਿਆ ਉਪਰ, ਆਪਣੇ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪੱਖ ਪੂਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਤੱਥ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਾਵਾ ਬੁੱਧ ਸਿੰਘ ਨਾਲੋਂ ਸਿਰਫ ਸਮਕਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਵੱਲ