ਲਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਨੌਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਇਕ ਖਾਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਈ ਪਰਿਪੇਖ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਆਧਾਰ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਵਿਸ਼ਵ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਆਲੋਚਕ ਇਸ ਪਰਿਪੇਖ ਨੂੰ ਚਿੰਤਨ ਪੱਧਰ ਉਪਰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੇ ਯਤਨ ਵਿਚ ਹਨ ਭਾਵੇਂ ਵਿਧੀ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਤੇ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਦੀ ਸੂਚਨਾ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਸੁਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਮੋੜ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਤੇ ਪੂਰਵਲੀ ਰੂਪਵਾਦੀ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਕ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਹੈ, "ਪਹਿਲੇ ਦੋਰ ਦੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਪਿਵੇਂ ਜਿਸ ਰੂਪਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਉਦੈ ਹੋਇਆ ਸੀ. ਉਹ ਦੌਰ ਵੀ ਖਤਮ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਤੇ ਆਲੋਚਨਾ-ਪਰੰਪਰਕ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦ ਤੋਂ ਅਗੇਰੇ ਚਿਹਨ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪਾਰ ਦੇ ਚਰਚਾ ਤੇ ਵਿਧੀਆਂ ਵੱਲ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲ ਘੋਖਿਆ ਗਿਆ। ਨਵੀਂ ਆਲੋਚਨਾ ਇਸੇ ਲਈ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪਵਾਦ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ⁹⁸

ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਪੜ੍ਹਾਵਾਂ ਤੇ ਅਰੀਰੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਰਚਨਾ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਨਿਸਚੇ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸੂਚਕ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਕਾਸ ਸੁਚੇਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਮਾਤੀ ਪੈਂਤੜਾ ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਤਰਕ ਪੂਰਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਿਰਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸੁਚੇਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸੁਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ ਇਉਂ ਵਿਅਕਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਹ ਸਮਾਂ ਬੀਤ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਦੀ - ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਰਚਨਾ ਦਾ ਮੁਲੰਕਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਪ੍ਰੰਪਰਕ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ । ਨਵ- ਆਲੋਚਨਾ ਟੈਕਸਟ 'ਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਚੇਤਨਾ ਤੇ ਵਿਧੀ ਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਬੜੇ ਸੰਜਮ ਤੇ ਸਪੱਸਟ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਉਂ ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵੀ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਇਕ ਯਾਤਰਾ ਤੈਅ ਕਰ ਆਈ ਹੈ। ⁹⁹

ਅਜੋਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿਚ ਸਰਲ ਅਰਥੀ ਸਾਰ ਤੋਂ ਉਸਦੇ ਅਸਲ ਵਸਤੂ ਸਾਰ ਦੇ ਗਹਿਨ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਈ ਪਰਿਪੇਖ ਤੋਂ, ਇਕ ਤਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਜੋਂ ਦੇਖਣ ਦੇ ਯਤਨ ਪ੍ਰਾਰੰਭ ਹੋਏ ਹਨ। ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵਿਧੀ, ਉਸਦਾ ਜਟਿਲ ਬਣਤਰ ਸੰਸਾਰ, ਉਸਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅੱਜ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸਮਾਜੀ ਮਹੱਤਵ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਇਕ ਸਾਹਿਤ ਆਲੋਚਕ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ. "ਅੱਜ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਸਿਧਾਂਤਕ ਪੱਧਰ ਉਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੁਕਤਿਆਂ ਉਪਰ ਬਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਇਹ ਹਨ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ/ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਜਟਿਲ ਪ੍ਰਬੰਧ ਜਾਂ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਜੋਂ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਨੂੰ ਅਸਲੀ ਵਸਤੂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦਾ ਕੇਵਲ ਇਕ ਮੁਹਾਵਰਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਇਸ ਮੁਹਾਵਰੇ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਰਿਹਾ ਅਸਲੀ ਅਰਥ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਰਥਾਤ ਸਮਾਜਕ ਮਨੁੱਖੀ ਵਸਤੂ ਖੋਜਿਆ ਜਾਵੇ। "¹⁰⁰

ਉਪਰੋਕਤ ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਵਿਕਾਸ ਪੱਥ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ