ਬ੍ਰਹਮ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਜੀਵਨ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਰਾਇਜ ਕਰਨਾ ਹੈ।³³

ਦੂਸਰੀ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਿਕਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਦੇ ਨੇਮਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦੀ ਹੋਈ ਵਾਰਿਸ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਪਰਿਪੇਖ ਉਸਾਰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਮੱਧਕਾਲ ਦੀ ਫਿਊਡਲ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਫੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਆਪਣਾ ਅਧਿਐਨ ਭਾਸ਼ਾਈ ਮਾਡਲਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪਾਠ ਦੇ ਸੰਗਠਨਕਾਰੀ ਤੱਤਾਂ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਰਚਨਾ ਦੇ ਅੰਤਰੀਵੀ ਅਰਥ ਅਤੇ ਕਿੱਸੇ ਅੰਦਰ ਪਿਆ ਫਿਊਡਲ ਕਲਾ ਦਾ ਅੰਤਰ-ਵਿਰੋਧ ਉਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ । ਅਧਿਐਨ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ 'ਚ ਸਿਰਫ ਭਾਸ਼ਾਗਤ ਜੁਗਤਾਂ ਤਕ ਸੀਮਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। "ਵਾਰਿਸ ਸਾਹ ਮੱਧਕਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਮੁੱਚ ਤੇ ਜਟਿਲ ਚਿਹਨਕੀ ਪ੍ਰਪੰਚ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ ਮਈ, ਗਲਪਮਈ ਤੇ ਚਿੰਨ੍ਹਮਈ ਪ੍ਰਯੋਜਨਾ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਵਰਤ ਸਕਣ ਵਾਲਾ ਕਵੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਪਾ ਸਕਣ ਵਾਲਾ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ। ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਭਾਵ ਚਿਹਨਤ ਨੂੰ ਮੁੜ ਚਿਹਨਤ ਵਿਚ ਪਾਣ ਤੋਂ ਹੈ ਅਤੇ ਹੀਰ ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਦੀ ਪਹਿਲੇ ਹੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੀ ਹੈ । ³⁴

ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਸੰਚਾਰ ਵਿਧੀਆਂ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧ ਕਵੀ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋ: ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ: ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਸੰਚਾਰ ਵਿਧੀਆ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਧੀ ਦੇ ਸੰਚਾਰ-ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਕੇ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਕੰਡਾਂ ਨੂੰ ਡੀਕੋਡ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਕੋਡ ਧਰਮ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਰਲ ਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ । ਪ੍ਰੇ: ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਡ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਹੈ । ਉਸਦੀ ਸੰਚਾਰ ਵਿਧੀ ਵੀ ਜਟਿਲ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਸਿੰਟੈਮ ਤੋਂ ਪੈਰਾਡਾਈਮ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੈ । ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵੀ ਕਿਸੇ ਜਟਿਲ ਸੰਚਾਰ-ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਿਰਜਦੀ ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਸਿੱਟੈਮ ਤੇ ਪੈਰਾਡਾਈਮ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨਾਲ ਵਿਸਤਾਰ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਸਿਧਾਂਤ ਤੋਂ ਵਿਚਾਰ ਵੱਲ ਵੱਧਦਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਬਹੁਤ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਉਹ ਸਿਧਾਂਤਕ ਪੁਸ਼ਟੀ ਲਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਨੂੰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਪਾਠ ਦੇ ਗੁਣ-ਬੋਧਕ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸੰਬੋਧਨੀ ਕਾਰਜ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਤਕ ਮਹਿਦੂਦ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਰਚਨਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਕਾਵਿ ਸਾਰਥਕਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸਦੀ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਮੁਹਾਵਰੇ ਅਤੇ ਸੰਰਚਨਾਤਮਕ ਜੁਗਤਾਂ, ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਨੇਮਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਉਪਰੋਕਤ ਚਰਚਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੰਧ-ਪ੍ਰਬੰਧਾ ਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਐਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਆਲੋਚਨਾ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦਾ ਨਿਵੇਕਲਾ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਹਰੀ ਬਹੁਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ। ਵਿਕੋਲਿਤਰੇ ਨਿਬੰਧ ਚਿੰਨ੍ਹ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਆਲੋਚਨਾ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵੇਂ ਗਿਆਨ ਅਨੁਸਾਸਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹਨ। ਵਿਹਾਰਕ ਰੂਪ 'ਚ ਤਾਂ ਇਸ ਆਲੋਚਨਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਨਾ ਮਾਤਰ