ਹੀ ਆਲੋਚਨਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਤਰਲੋਕ ਸਿੰਘ ਕੰਵਰ ਦਾ ਨਿਬੰਧ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਦੀਆ ਚਿਹਨਕੀ ਰੂੜੀਆਂ ਉਪਲਬਧ ਹੈਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਆਤਮਜੀਤ ਦੇ ਨਾਟਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਰੱਖੀਏ ਨਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਨਾਟਕੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਅਧਿਐਨ ਨਿਰੋਲ ਚਿਹਨਕ/ਜੁਗਤਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਕ ਯਥਾਰਥ ਅਤੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਚੇਤਨਾ ਵਾਲੇ ਨਾਟਕ ਨੂੰ ਅਰਸਤੂਵਾਦੀ ਪੈਰਾਡਾਈਮ³⁶ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਿਬੰਧ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਮਾਨਵੀ ਸਾਰਥਕਤਾ ਨਾਲੋਂ ਚਿਹਨਕੀ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਭਾਸ਼ਾਈ ਪੰਚ ਤਕ ਸੀਮਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

ਮਾਰਕਸੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਪਰਿਪੇਖ ਤੋਂ ਇਸ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿਧੀ ਦੀ ਅੰਤਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਵਾਲਾ ਇਕ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤ ਆਲੋਚਕ ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਨਿਬੰਧ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਅਜੋਕੀ ਦਸ਼ਾ ਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵਿਧੀ, ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਅਤੇ ਰੋਲਾ ਬਾਰਤ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਆਦਿ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅੰਤਰ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਪਰੰਤੂ ਉਹ • ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਮਾਨਵੀ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਅਧੀਨ ਹੀ ਸਾਰਥਕਤਾ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਨਿਰੋਲ ਮਕਾਨਕੀ ਜੁਗਤਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ । ਉਹ ਚਿੰਨ੍ਹਾ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਨੁਭਵ ਸਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਉਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਉਹ ਲੇਖਕ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾਕਾਰੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਮਹੱਤਵ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਮਾਜਕ ਚੇਤਨਤਾ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਨਾਲ ਅੰਤਰ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਰਕੇ ਦਵੰਦਾਤਮਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਆਲੋਚਨਾ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਵਾਂਗ ਸਪਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਈ ਆਧਾਰ ਵਾਲੀ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਦੂਹਰੀ ਹੈ।

ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਨਵੀਨ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਹੈ । ਇਸ ਆਲੋਚਨਾ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੇ ਸਾਹਿਤ  ਨੂੰ ਇਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਾਂਗ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਧੀ ਵੀ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਵਿਧੀ ਵਾਂਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਲਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਸੰਰਚਨਾ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਨੇਮਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾਕਾਰੀ ਚੇਤਨਾ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਮਾਰਕਸੀ ਆਲੋਚਕ ਧੁਨੀ ਸੰਪਰਦਾਇ ਨਾਲ ਜੋੜ-ਮੇਲ ਕੇ ਇਸ ਨੀਤਜੇ ਤੇ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, "ਧੁਨੀਵਾਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਅਜੋਕੀ/ਉਚੇਰੀ ਪੱਧਰ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਆਲੋਚਨਾ ਰਚਨਾ ਦੀ ਧੁਨੀ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਸੰਰਚਨਾ, ਸਾਹਿਤਕਾਰ, ਪਾਠਕ ਤੇ ਸਮਾਜ ਚਹੁੰਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਪਛਾਣ ਤੇ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ³⁷

ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਆਧਾਰ ਕਿਸੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਬੁਰਜਵਾ ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਵਿਚ ਸੁਚੇਤ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਾਰਕਸੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪਰਿਪੇਖ ਵੀ ਵਿਦਮਾਨ ਹੈ ਜੋ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਨੁਭਵ ਸਾਰ ਦੀ ਡੂੰਘ ਸੰਰਚਨਾ ਵਿਚ ਪਏ ਸਾਰ ਤੱਤ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਰਗ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ