ਵਿਆਕਰਣ ਵਿਆਕਰਨ
ਸਧਾਰਣ ਸਧਾਰਨ
ਉਚਾਰਣ ਉਚਾਰਨ
ਅੰਤ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦ ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਕਈ ਪੱਖ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਨਿਪਟਾਰੇ ਲਈ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਤਾ (Incompatibility) ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? ਮਿਸਾਲਾਂ ਸਹਿਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰੋ।
ਉਤਰ- ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ-ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਭਾਵੇਂ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਕਈ ਇਕਾਈਆਂ ਹਨ ਪਰ ਅਰਥ-ਸੰਚਾਰ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰ ਸੰਚਾਰ ਕੇਵਲ ਵਾਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਇਜ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਾਰਥਕਤਾ 'ਵਾਕ' ਦੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੀ ਸਾਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਾਰਥਕਤਾ ਲਈ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਵਾਕ ਬਣਤਰ ਉਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਵਿਆਕਰਨਕ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਵੇ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਾਕ ਬਣਤਰ ਵਿਚ ਕਰਤਾ, ਕਰਮ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆ ਇਸੇ ਤਰਤੀਬ ਵਿਚ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਾਕ ਬਣਤਰ ਵਿਚ ਇਹ ਤਰਤੀਬ ਕਰਤਾ, ਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਕਰਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ।
ਵਾਕ ਦੀਆਂ ਵਿਆਕਰਨਕ ਲੋੜਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਾਕ ਵਿਚਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਾਰਥਕ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਆਪਸ ਵਿਚ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਹੋਣੀ ਵੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਤਾ ਵਿਚ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਹੋਣੀ ਵੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਤਾ (Incompatibility) ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਪੇਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਤਾ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਅਸੰਗਤੀ'। ਇਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਵਾਕ ਵਿਚਲੇ ਸ਼ਬਦ ਆਪਸ ਵਿਚ ਅਸੰਗਤੀ ਵਾਲੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ। ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚਲੀ ਅਸੰਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਹੇਠਲਾ ਵਾਕ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਹੈ :
ਮੁੰਡਾ ਰੋਟੀ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਰ ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਜੇ ਸ਼ਬਦ 'ਖਾਂਦਾ' ਦੀ ਥਾਂ 'ਪੜ੍ਹਦਾ' ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਾਕ ਹੋਵੇਗਾ :
ਮੁੰਡਾ ਰੋਟੀ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹੈ।"
ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦ ਸਾਰਥਕ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵੀ ਵਿਆਕਰਨਕ ਨੇਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਵਾਕ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਇਸ ਵਾਕ ਦਾ ਅਰਥ ਬੇਤੁਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦ 'ਰੋਟੀ' ਅਤੇ 'ਪੜ੍ਹਦਾ' ਵਿਚ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਤਾ ਰੋਟੀ, ਖਾਧੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਸੁੱਟੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਖਾਧੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਆਦਿ। ਪਰ ਰੋਟੀ ਪੜ੍ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ । ਅਰਥਾਤ ਰੋਟੀ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀ ਵਸਤੂ ਨਹੀਂ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੇਠਲੇ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਤਾ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ :
(ੳ) ਉਹ ਕਿਤਾਬ ਪੀਂਦਾ ਹੈ।
(ਅ) ਉਸ ਨੇ ਟੈਲੀਫੋਨ ਖਾਧਾ।
(ੲ) ਮੁੰਡਾ ਨੇ ਪਾਣੀ ਖਾਧਾ।
ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਕ (ੳ) ਵਿਚ ਕਿਤਾਬ ਅਤੇ ਪੀਂਦਾ ਆਪਸ ਵਿਚ
