ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਤਾ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਪੀਤਾ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ । ਇਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ, ਲਿਖਿਆ, ਵੇਖਿਆ, ਖਰੀਦਿਆ ਆਦਿ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਾਕ (ਅ) ਵਿਚ ਟੈਲੀਫੋਨ ਖਾਧਾ ਦੀ ਥਾਂ ਟੈਲੀਫੋਨ ਸੁਣਿਆ, ਲਿਆਂਦਾ, ਕੀਤਾ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਸ਼ਬਦ-ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਤਾ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗੀ। ਇਵੇਂ ਵਾਕ (ੲ) ਵਿਚ ਇਸ ਪੱਖੋਂ, ਖਾਧਾ ਜਾਂ ਪੀਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਤਾ ਤੋਂ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਆਪਸ ਵਿਚ ਅਸੰਗਤੀ ਹੈ। ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਅਰਥ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਅਰਥ-ਸਮਰੱਥਾ ਤੋਂ ਓਪਰਾ ਸ਼ਬਦ ਜੁੜ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਾਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤਿਕੂਲਤਾ ਸਾਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਕ-ਬਣਤਰ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਬਾਰੇ ਮਿਸਾਲਾਂ ਸਹਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਉ।

ਉਤਰ- ਭਾਸ਼ਾ ਵਾਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਹੀ ਵਿਚਾਰ-ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਾਕ ਬਣਤਰ ਵਿਚ ਵਿਭਿੰਨ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਰਤੀਬ ਵਿਚ ਵਿਚਰਕੇ ਹੀ ਅਰਥ ਸਾਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸਬੰਧ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਵਾਕ ਬਣਤਰ ਵਿਚ ਸ਼ਭਦਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਕਈ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੈ। ਇਥੇ ਅਸਾਂ ਇਸੇ ਨੁਕਤੇ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਹੈ।

1. ਨਾਂਵ-ਕਿਰਿਆ

ਜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਕ ਵਿਚ ਦੋ ਹੀ ਵਾਕੰਸ਼ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਨਾਂਵ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ਨਾਂਵ ਵਾਕ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆ ਵਾਕੰਸ਼ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ :

(ੳ) ਮੁੰਡਾ ਹੱਸਿਆ।

(ਅ) ਕੁੜੀ ਆਈ।

(ੲ) ਕੁੱਤਾ ਭੌਂਕਿਆ।

2. ਕਰਤਾ, ਕਰਮ ਅਤੇ ਕਿਰਿਆ

ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵਾਕੰਸ਼ੀ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਦੋ ਨਾਂਵ ਵਾਕੰਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕ ਕਿਰਿਆ ਵਾਕੰਸ਼। ਨਾਂਵ-ਵਾਕੰਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਕਰਤਾ ਸੂਚਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਕਰਮ ਸੂਚਕ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਕਰਤਾ ਵਾਕੰਸ਼ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਕਰਮ ਸੂਚਕ ਵਾਕੰਸ਼ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਵਾਕੰਸ਼ । ਜਿਵੇਂ:

(ੳ) ਮੁੰਡਾ         ਅੰਬ     ਚੂਸਦਾ ਹੈ।

(ਅ) ਘੋੜਾ         ਘਾਹ     ਖਾਂਦਾ ਹੈ।

3. ਨਾਂਵ-ਸਬੰਧਕ

ਜੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਕ ਵਿਚ ਸਬੰਧਕ ਵੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਸਥਾਨ ਨਾਂਵ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ:

(ੳ) ਮੋਹਣ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹ ਲਈ ਹੈ।

(ਅ) ਉਸ ਨੂੰ ਮੋਹਨ ਨੇ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਦਿੱਤੀ।

4. ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕ-ਨਾਂਵ

ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਕ ਬਣਤਰ ਵਿਚ ਨਾਂਵ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਕ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ