ਨਹੀਂ ਹੈ ਪ੍ਰੰਤੂ ਕਈ ਪਰਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਤਬਾ ਵੀ ਇਕ ਸਾਰਥਿਕ ਇਕਾਈ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਜਿਵੇਂ-
ਸਤ > ਸੱਤ (ਸ ਅ ਤ ਤ)
ਪਤਾ > ਪੱਤਾ (ਪ ਅ ਤ ਤ ਆ)
ਸਦਾ > ਸੱਦਾ (ਸ ਅ ਦ ਦ ਆ)
ਭਰਾ (ਕਣਕ ਦੀ ਪੰਡ) > ਭਰਾ (ਭਰਾ)
ਘੜਾ (ਪਾਣੀ ਦਾ) > ਘੜਾ (ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਘੜਣੀ)
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਬਾ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਇਕ ਸਾਰਥਿਕ ਇਕਾਈ ਹੈ । ਪ੍ਰੰਤੂ ਇਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਉਨੀ ਸਾਰਥਿਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਅਖੰਡੀ ਧੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਵਰਣ ਵਾਲੇ ਸਾਨੂੰ ਪਿੱਚ, ਸੁਰ, ਵਾਕ-ਸੁਰ, ਨਾਸਿਕਤਾ ਅਤੇ ਦਬਾ ਜਿਹੀਆਂ ਖੰਡੀ ਧੁਨੀਆਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ।
ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਪੰਜਾਬੀ ਸੁਰ-ਪ੍ਰਬੰਧ (Tone System) ਉੱਤੇ ਇਕ ਨੋਟ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ-ਪੰਜਾਬੀ ਇਕ ਸੁਰ-ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸੁਰ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਸਘੋਸ਼ ਮਹਾਪ੍ਰਾਣ ਧੁਨੀਆਂ ਭ, ਧ, ਢ, ਝ, ਘ ਧੁਨੀਆਂ ਦੇ ਲੋਪ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅਤੇ (ਹ) ਧੁਨੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨੇੜਲੇ ਸ੍ਵਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਘੋਸ਼ ਮਹਾਪ੍ਰਾਣ ਧੁਨੀਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਤਾਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਉਚਾਰਨ ਵਿਚੋਂ ਇਹ ਧੁਨੀਆਂ ਲੋਪ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਧੁਨੀਆਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਹੁਣ ਮਾਰਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸੁਰ ਸ਼ਬਦ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸੁਰ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਸਿਰਫ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਸੁਰ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨੀ ਹੈ ਤਾਂ ਨਿਰੋਲ ਸਘੋਸ਼ ਮਹਾਪ੍ਰਾਣ ਧੁਨੀਆਂ ਅਤੇ (ਹ) ਧੁਨੀ ਬਾਰੇ ਹੀ ਚਰਚਾ ਕਰਨੀ ਹੈ।
ਭ, ਧ, ਢ, ਝ, ਘ ਧੁਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸੁਰ- ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਘੋਸ਼ ਮਹਾਪ੍ਰਾਣ ਧੁਨੀਆਂ ਸੁਰ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਧੁਨੀਆਂ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਆਪਣੇ ਵਰਗ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਅੰਜਨ ਨਾਲ ਨੀਵੀਂ ਸੁਰ ਵਿਚ ਉਚਾਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਅਰਥਾਤ ਭ, ਧ, ਢ, ਝ, ਘ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਪ, ਤ, ਟ, ਚ, ਕ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਨੀਵੀਂ ਸੁਰ ਮਾਰਕ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ;
ਭਾਰ > /ਪ ਆ ਰ /
ਧੋਬੀ > /ਤ ਓ ਬ ਈ /
ਢਾਬ > /ਟ ਆ ਬ /
ਝਾੜੂ > /ਚ ਆ ੜ ਊ /
ਘਰ > /ਕ ਅ ਰ /
ਜਦੋਂ ਇਹ ਧੁਨੀਆਂ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਆਪਣੇ ਹੀ ਵਰਗ ਦੀ ਤੀਜੀ ਧੁਨੀ ਨਾਲ ਉੱਚੀ ਸੁਰ ਵਿਚ ਉਚਾਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਰਥਾਤ ਭ, ਧ, ਢ, ਝ, ਘ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਬ, ਦ, ਡ,ਜ, ਮ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਉੱਚੀ ਸੁਰ () ਮਾਰਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।?
