ਇਥੇ ਅਤੇ, ਤੇ, ਜੇ ਤਾਂ ਸ਼ਬਦ ਯੋਜਕ ਸ਼ਬਦ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਹਨ।

ਵਿਸਮਕ

ਭਾਸ਼ਾਈ ਬੁਲਾਰੇ ਦੀ ਭਾਵਾਨਾਤਮਕ ਮਨੋਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਮਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸਮਕ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ :

(1) ਖੁਸ਼ੀ ਲਈ

ਵਾਹ, ਆਹ!, ਬੱਲੇ! ਸ਼ਾਬਾਸ਼

(2) ਦੁੱਖ/ਗ਼ਮੀ ਲਈ:

ਹਾਏ! ਉਹੋ ! ਅਫਸੋਸ

(3) ਨਿਰਾਦਰ ਲਈ :

ਲੱਖ ਲਾਨਤ! ਦੁਰਫਿਟੇ ਮੂੰਹ

(4) ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ ਲਈ

ਕਾਸ਼ ! ਹਾਏਯ ! ਜੇ

(5) ਸੁਚੇਤ ਕਰਨ ਲਈ :

ਖਬਰਦਾਰ, ਵੇਖਿਓ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?

ਉੱਤਰ- ਭਾਸ਼ਾ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ ਜੋ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੂਪਾਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾ, ਆਪਭਾਸ਼ਾ ਗੁਪਤ ਭਾਸ਼ਾ, ਪਿਜਿਨ, ਕਰਿਓਲ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਲ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਪ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾਹੈ। ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਉਹ ਰੂਪ ਜੋ ਹਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਬੋਲਣ/ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਸਾਂਝੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਧੁਨੀ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਾਕ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਮਾਝੀ ਦੇ ਬੋਲਚਾਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ (ਸ) ਅਤੇ (ਸ਼) ਦਾ ਕੋਈ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਸ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਲੋਕ ਸ਼ਬਦ 'ਸੜਕ' ਵੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ 'ਸ਼ੜਕ' ਵੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸੇ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ (ਸ) ਅਤੇ (ਹ) ਵਿਚ ਵੀ ਬਹੁਤਾ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਇਸ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ 'ਪੈਸਾ' 'ਦੋਸਤ' ਆਦਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 'ਪੋਹਾ' ਅਤੇ 'ਦੋਹਤ' ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੁਆਬੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਵਾਲੇ ਬੁਲਾਰੇ (ਵ) ਅਤੇ (ਬ) ਦਾ ਅਦਲ-ਬਦਲ ਕਰਦੇ ਵੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੋਕ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਰੇ ਨੂੰ ਵਾਰੇ। ਇਵੇਂ ਮਲਵਈ ਅਤੇ ਦੁਆਬੀ ਦੇ ਬੁਲਾਰ ਤੀਵੀਂ ਨੂੰ ਤੀਮੀ ਆਖਦੇ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਇਹ ਲੋਕ (ਵ) ਦੀ ਥਾਂ (ਮ) ਧੁਨੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹਨਾਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਵੀ ਫਰਕ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਇਕ ਮੋਟੀ ਮਿਸਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਾਝੇ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਜਿਸ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਪਰਨਾ/ਤੌਲੀਆ ਆਖਦੇ ਹਨ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਲਵੇ ਵਿਚ 'ਸਮੋਸਾ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਜੇ ਇਕ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਬੰਧ ਦੂਜੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਨਾ ਹੋਵੇ ਅਰਥਾਤ ਇਕ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਅਤੇ ਲਿਖਤੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਉਹਨਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਰਹਿਣ ਤਾਂ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ। ਪਰ ਜੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਜਾਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੂਜੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੱਕ ਜਾਣਗੀਆਂ ਤਾਂ ਦੂਜੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ