ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਔਕੜਾਂ ਆਉਣਗੀਆਂ।

ਜੇ ਕਿਸੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਨੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਰੂਪ ਵਰਤਣਾ ਪਵੇਗਾ ਜੋ ਹਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਦੀ ਸਮਝ ਵਿਚ ਆ ਜਾਵੇ। ਸਾਰੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਬੁਲਾਰਿਆਂ/ ਲੇਖਕਾਂ ਲਈ ਮਿਥੇ ਗਏ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਮਿਆਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਮਕਾਜ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਭਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸਗੋਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇਕ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮਾਝੀ ਉਪਭਾਸਾ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ । ਧਿਆਨਯੋਗ ਨੁਕਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਾਝੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਹ ਤਾਂ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨਕ ਬਣਤਰ ਮਾਝੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਵਾਲੀ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਵੀ। ਉਂਜ ਹੋਰਨਾਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਉਹ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵੀ ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਰਖੀ ਜਾਵੇਗੀ ਜੋ ਸਮੂਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੋਵੇ।

ਇਥੋਂ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਆਧਾਰ ਕਿਸੇ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਂਜ ਕੋਈ ਵੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਚੰਗੀ ਜਾਂ ਮਾੜੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਹਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਵਿਚ ਵਿਭਾਰ ਸੰਚਾਰ ਲਈ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਟਕਸਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਵਜੋਂ ਉਸ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਹੇਠਲੇ ਲੱਛਣ ਹੋਣ-

(i) ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧੇਰੇ ਹੋਵੇ

(ii) ਬੋਲਚਾਲ ਦਾ ਖੇਤਰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੋਵੇ

(iii) ਰਾਜਨੀਤਕ ਮਹੱਤਤਾ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਹੋਵੇ

(iv) ਧਾਰਮਕ ਮਹੱਤਤਾ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਹੋਵੇ

ਉਪਰੋਕਤ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵਧੇਰੇ ਲੱਛਣ ਮਾਝੀ ਦੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਟਕਸਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਮਾਝੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪੇਸ਼ ਕਰੋ।

ਉੱਤਰ- ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਮਾਝੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਮਾਝੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ 'ਮਾਝਾ' ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਮਝਲਾ ਅਰਥਾਤ ਵਿਚਕਾਰਲਾ । ਇਸ ਲਾਕੇ ਦੇ ਚਹੁੰ ਪਾਸੀਂ ਪੰਜਾਬੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਹੀ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਸੇ ਲਈ ਮਾਝਾ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਝੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਟੈਂਡਰਡ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮਾਝੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਸਟੈਂਡਰਡ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ।

ਖੇਤਰ- ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਜਿਲਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਜਿਲਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੀਆਂ ਦੋ ਤਹਿਸੀਲਾਂ- ਤਹਿਸੀਲ ਬਟਾਲਾ ਅਤੇ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿਚ ਮਾਝੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਿਲਾ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮਾਝੀ ਦੇ ਧੁਨੀਆਤਮਕ ਲੱਛਣ

1. ਧੁਨੀਆਤਮਕ ਪੱਖੋਂ ਮਾਝੀ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਹੋਰ