ਮਲਵਈ ਅਤੇ ਪੁਆਧੀ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਭੂਤ ਕ੍ਰਿਦੰਤ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਹਨ। ਕੀਤਾ, ਪੀਤਾ, ਧੋਤਾ, ਗੁੱਧਾ ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭੂਤ ਕ੍ਰਿਦੰਤ ਹਨ। ਉਂਜ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਭੂਤ ਕ੍ਰਿਦੰਤ ਲਈ -ਇਆ ਅਤੇ -ਈ ਪਿਛੇਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਪਹਿਲੇ ਪਿਛੇਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਕਵਚਨ ਪੁਲਿੰਗ ਲਈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੀ ਇਕਵਚਨ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਲਈ। ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਪੁਆਧੀ ਅਤੇ ਮਾਝੀ ਦੀ ਵਾਕ ਬਣਤਰ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਮਾਝੀ                                         ਪੁਆਧੀ

ਇਹ ਕੰਮ ਮੈਂ ਕੀਤਾ ਸੀ।                        ਇਹ ਕੰਮ ਮੈਂ ਕਰਿਆ ਤਾ।

4. ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਹੋਰਨਾਂ ਪੂਰਬੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਮਾਝੀ ਵਿਚ ਸੰਯੋਗਾਤਮਕਤਾ ਦਾ ਲੱਛਣ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਮਾਝੀ ਵਿਚ ਤਾਂ ਕਾਰਕੀ ਪਿਛੇਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਪਰ ਹੋਰਨਾਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਬੰਧਕਾਂ ਦੀ।

ਮਾਝੀ                                 ਮਲਵਈ/ਪੁਆਧੀ

ਸ਼ਹਿਰੋਂ                                ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ

ਉਰੇ ਆ                               ਉਰੇ ਨੂੰ ਆ ਜਾ

ਮਾਝੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕਈ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਹੋਰਨਾਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਆਮ ਬੋਲਚਾਲ ਵਿਚ ਮਾਝੀ ਦਾ ਸੰਬੋਧਤੀ ਸ਼ਬਦ ਮਰਦਾਂ ਲਈ 'ਭਾਊ' ਹੈ। ਇਸਦੇ ਟਾਕਰੇ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਵੱਲ ‘ਬੀਰ', ਬਾਈ, ਆੜੀ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ- ਮਲਵਈ ਅਤੇ ਪੁਆਧੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਉ।

ਉੱਤਰ- ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ- ਮਾਝੀ, ਦੁਆਬੀ, ਮਲਵਈ ਅਤੇ ਪੁਆਧੀ। ਕਈ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੁਆਬੀ ਨੂੰ ਵੱਖਰੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਮਲਵਈ ਅਤੇ ਮਾਝੀ ਵਾਲੇ ਮਿਲਵੇਂ ਲੱਛਣ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਲਵਈ ਅਤੇ ਪੁਆਧੀ ਵਿਚ ਵੀ ਬਹੁਤਾ ਅੰਤਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਹਾਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਲੱਛਣ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸਾਂਝੇ ਹੀ ਹਨ।

ਮਲਵਈ ਅਤੇ ਪੁਆਧੀ ਦਾ ਖੇਤਰ- ਮਲਵਈ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਜਿਲਾ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ, ਬਠਿੰਡਾ, ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਵਡੇਰੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਜਿਲਾ ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਸੰਗੜਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਉੱਤੇ ਪੁਆਧੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਖੇਤਰ ਜਿਲਾ ਰੋਪੜ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਿਲਾ ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਸੰਗਰੂਰ ਦਾ ਪੂਰਬੀ ਭਾਗ ਅਤੇ ਸਤਲੁਜ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਜਿਲਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਤੇ ਰੋਪੜ ਦੀ ਨੁਕਰ ਵਿਚ ਵੀ ਪੁਆਧੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਥੇ ਜਿਲਿਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ 1990 ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਹੋਈ ਜਿਲਿਆਂ 'ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਹੈ।

ਧੁਨੀਆਤਮਕ ਲੱਛਣ- 1. ਮਲਵਈ ਅਤੇ ਪੁਆਧੀ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਨੀਵੀਂ ਸੁਰ ਤਾਂ ਮਾਝੀ ਵਾਂਗ ਹੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉੱਚੀ ਸੁਰ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ (ਹ) ਦਾ ਵਿਅੰਜਨੀ ਉਚਾਰਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਲਵਈ ਦੇ ਟਾਕਰੇ ਉੱਤੇ ਪੁਆਧੀ ਵਿਚ ਨੀਵੀਂ ਸੁਰ ਹੋਰ ਵੀ ਘੱਟ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹੇਠਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਇਹਨਾਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਬੁਲਾਰ (ਹ) ਦਾ ਵਿਅੰਜਨੀ ਉਚਾਰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ-

ਚਾਹ, ਬਹਿ, ਸ਼ਹਿਰ, ਵਿਹਲ ਆਦਿ।

2. ਮਲਵਈ ਅਤੇ ਪੁਆਧੀ ਵਿਚ ਸਟੈਂਡਰਡ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਧੁਨੀ (ਵ), (ਬ) ਵਿਚ