(੯) ਪੰਜਵਾਂ ਵਰਨ ਤਾਂ ਅਨੁਸੁਆਰ ਨਾਸਿਕਾ ਤੋਂ ।

ਸ਼ਰੁਤਿਅਨੁਪ੍ਰਾਸ ਦੇ ਉਦਾਹਰਣ :-

ਪਹਿਲਾਂ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਚੁਕਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਹਰੀ ਮਲਕੀ ਨੇ ਕਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਸਦਵਾ ਭੇਜਿਆ, ਸੋ ਉਹ ਹੀਰ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਆਖਦਾ ਹੈ। ਵਾਲਦੈਨ ਦੇ ਦੇਣ ਤੋਂ ਸੁਰਖਰੂ ਹੋ ਵਿੱਚ ਦੀਨ ਦੁਨਿਆ ਮਸਰੂਰ ਹੀਰੇ। ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਜੇ ਬਾਪ ਨੂੰ ਨਸ਼ਰ ਕਰਸੈਂ, ਹੋਵਸੈਂ ਯੌਮ ਨਸ਼ੂਰ ਨਸ਼ੂਰ ਹੀਰੇ ।

ਇਸ ਛੰਦ ਵਿੱਚ 'ਲ', 'ਦ', 'ਤ', 'ਨ' ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਅਧਿਕਤਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਮੁੱਖ ਦੇ ਇਕੋ ਸਥਾਨ ਦੰਦਾਂ ਤੋਂ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਅਜੇਹੀ ਕਵਿਤਾ 'ਚ ਇੱਕ ਧਾਰਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਉਤਪਨ ਹੋ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਸੋ ਉਹ ਕੱਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਠਾ ਭਾਸਦਾ ਹੈ । ਅਲੰਕਾਰ ਮੰਜੂਸ਼ਾ 'ਚ ਉਦਾਹਰਨ ਆਇਆ ਹੈ :-

“ਤੁਲਸੀ ਦਾਸ ਸੀਦਤ ਨਿਸਿ-ਦਿਨ ਦੇਖਤ ਤੁਮ੍ਹਾਰਿ ਨਿਠੁਰਾਈ ।”

 

੪. ਲਾਟਾਨੁਪ੍ਰਾਸ (ਲਾਟ+ਅਨੁਪ੍ਰਾਸ)

ਲਕਸ਼ਣ :- ਸ਼ਬਦ ਅਰਥ ਏਕੈ ਰਹੈ ਅਨਵੈ ਕਰਤੰਹ ਭਦ ।

ਸ਼ਬਦ ਤੇ ਅਰਥ ਉਹੀ ਰਹਨ ਪਰੰਤੂ ਜਾਚ ਕਰਨੇ ਨਾਲ ਭੇਦ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗੇ ।

ਉਦਾਹਰਣ :-

ਔਰਨ ਕੇ ਜਾਂਚੇ ਕਹਾ ਨਹੀਂ ਜਾਂਚਿਓ ਸਿਬਰਾਜ ।

ਔਰਨ ਕੇ ਜਾਂਚੇ ਕਹਾ ਜੋ ਜਾਂਚਿਓ ਸਿਬਰਾਜ ।

ਜੇ ਸ਼੍ਰੀ ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਮੰਗਿਆ ਤਾਂ ਕਿਆ ਮੰਗਿਆ, ਅਰੁ, ਜੇ ਸ਼ਿਵਾ ਜੀ ਤੋਂ ਮੰਗ ਲਿਆ ਤਾਂ ਫੇਰ ਹੋਰ ਕਿਸੀ ਤੋਂ ਕੀ ਮੰਗਨਾ ।