ਉਪਯੋਗਿਤਾ ਨੂੰ ਨਿਹਿਤ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਰਚਨਾਤਮਿਕ ਅਮਲ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਹਥਿਆਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਵਿਚ ਉਹ 'ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਸਲਾਮਤੀ ਵਾਲਾ ਸ਼ਸਤਰ (ਪੰਨਾ 187) ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਰਚਨਹਾਰ ਕਵੀ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਹਸਤੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸਦੇ ਦਾਇਤਵ ਨੂੰ ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ 'ਕਵੀ' ਨਾਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਾਟਾਇਆ ਹੈ :

ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਸਿਰ

ਨਦੀ ਦਾ ਪਾਣੀ

ਉਤਰ ਗਏ ਦੋਵੇਂ ਇਕ ਸਾਥ

ਸਿਰ ਵਿਚ ਵਗਦੀ ਸੀ ਸ਼ੂਕਦੀ ਨਦੀ

ਨਦੀ ਵਿਚ ਰਿਝਦੇ ਸਨ ਕਵੀ ਦੇ ਬੋਲ

ਅਸਤ ਗਏ ਪਾਣੀ

ਕੰਢੇ ਤੇ ਚਿੱਕੜ

ਚਿੱਕੜ ਵਿਚ ਛਾਂਗਿਆ ਕਵੀ ਦਾ ਮੁੰਡ

ਚੁੱਪ ਹੈ ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਤੱਤਾ ਤੱਤਾ ਬੁੜਕਦਾ

ਆਪਣੀ ਬਰੇਤੀ ਵਿਚ ਸੋਂ ਗਏ ਪਾਣੀ

ਪਰ ਕੰਢੇ ਤੇ ਖਲੋਤਾ ਧੜ ਮੁੜ ਗਿਆ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ

ਡੋਲਦਾ/ਆਪਣੇ ਲਹੂ ਦੀਆਂ ਆਇਤਾਂ।

(ਅਲਫ਼ ਦੁਪਿਹਰ, ਪੰਨਾ 22)

ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਪ੍ਰਤੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਾਂ ਬੰਗਲਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਤਲੇ-ਆਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹੈ, ਪਰ ਪਰੋਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਹ ਕਵੀ ਦੀ ਪੈਗੰਬਰੀ ਹਸਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਮਾਜਕ ਦਾਇਤਵ ਬਾਰੇ ਉਪਯੋਗਿਤਾਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਹੀ ਦ੍ਰਿੜ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਕਵੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬੇਨਿਆਜ਼ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ਉਸਦੀ ਚੇਤਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਇਤਿਹਾਸਕ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਹੀ ਫਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੀ ਸਵੈ-ਚੇਤਨਾ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਮੂਕ ਦਰਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦਿੰਦੀ। ਇਕ ਚੇਤਨ ਅਤੇ ਸਿਰਜਕ ਪ੍ਰਾਣੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਭੋਗਦਾ-ਹੰਢਾਉਂਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਸਨੂੰ ਮਨ-ਇੱਛਤ ਯਥਾਰਥ ਵਿਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਯਤਨ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੰਜ ਕਵੀ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਉਸਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਗ ਦੀ ਉਪਜ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਸਦੀ ਸੰਵਾਹਕ ਵੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਿਰਜਕ ਵੀ। ਕਵੀ ਲਈ ਭਾਵੇਂ ਕਰਮ-ਯੋਗੀ ਜਾਂ ਯੋਧਾ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਉਸਦੀ ਸਵੈ-ਚੇਤਨਾ ਉਸ ਤੋਂ ਅਜਿਹੇ ਪੈਗੰਬਰੀ ਕਾਰਜ ਦੀ ਤੱਵਕੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਮਾਜਕ ਅਮਲ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਨਿਸ਼ਕ੍ਰਿਆ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ਸੱਚ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਸਿਰ ਕਟਾ ਕੇ ਜੀਣਾ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਫ਼ੇ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਲਹੂ ਨਾਲ ਅਇਤਾਂ ਦੀ ਇਬਾਰਤ ਲਿਖਣੀ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਕੰਮ ਹੈ, ਪਰ