ਲੋਕ-ਕਾਵਿ ਨਾਲੋਂ ਕੁਲੀਨ-ਕਾਵਿ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਨੇੜੇ ਹੈ, ਪਰ ਲੋਕ-ਕਾਵਿ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ-ਭੂਮੀ ਵੀ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਲੋਕ-ਧੁਨਾਂ, ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ, ਲੋਕ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਛੰਦਾਂ, ਲੋਕ-ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਸੱਖਣੇ ਰੂਪਾਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਹੈ। 'ਲਾਸਾਂ, 'ਅਧਰੈਣੀ', 'ਟੁੱਕੀਆਂ ਜੀਭਾਂ ਵਾਲੇ', 'ਅਲਵਿਦਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ', 'ਮਾਵਾਂ ਧੀਆਂ' ਅਤੇ 'ਨਿੱਕਸੁਕ' ਸੰਗ੍ਰਿਹਾ ਦੇ ਕਈ ਗੀਤ/ਪ੍ਰਗੀਤ ਲੋਕ-ਧੁਨਾਂ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਉਪਰ ਅਧਾਰਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਇਕਬਾਲ ਕੀਤਾ ਹੈ. ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: "ਮੇਰੀ ਕਵਿਤਾ ਮੈਨੂੰ ਲੋਕ-ਕਵਿਤਾ ਵਿਚੋਂ ਉਪਜਦੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅਣਜਾਣੇ ਕਰਤੇ ਦੀ ਕੋਈ ਪੰਗਤੀ ਕਿਸੇ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸੁਣ ਕੇ ਮੈਂ ਲੋਰ ਵਿਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਤੇ ਕਈ ਦਿਨ ਉਸੇ ਨੂੰ ਚੱਬਦਾ-ਚਿੱਥਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ।... ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸੁਣੇ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। 'ਰਾਮਾ ਨਹੀਂ ਮੁਕਦੀ ਫੁਲਕਾਰੀ', 'ਮਾਏ ਮੈਨੂੰ ਅੰਬਰਸਰ ਲਗਦਾ ਪਿਆਰਾ', 'ਮੋਈਏ ਭੁੰਨਦੇ ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਦਾਣੇ, ਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਕੁਝ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੁਣੇ-ਸੁਣਾਏ ਮੁਖੜੇ ਹਨ। ਜੋ ਕਿਸੇ ਪਿਆਰੇ ਵੱਲੋਂ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਵਰ ਵਾਂਗ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਮਨੋਵਾਸ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਕਿਸੇ ਸੁਲੱਖਣੀ ਘੜੀ ਮੇਰੇ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੋ ਗਏ।... ਢਾਡੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ, ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾ, ਸੂਫ਼ੀ ਦਰਵੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਕੱਵਾਲੀਆਂ, ਮੰਗਤਿਆਂ ਫ਼ਕੀਰਾਂ ਦੀਆਂ ਖੈਰਾਂ, ਵਾਗੀਆਂ ਦੀਆਂ ਹੇਕਾਂ, ਸਭ ਮੈਨੂੰ ਹਲੂਣਦੇ ਰਹੇ। ਇਹਨਾਂ ਮੇਰੀ ਮਨੋਧਰਤੀ ਨੂੰ ਵੱਤਰ ਕੀਤਾ,'' (ਮੇਰੀ ਕਾਵਿ-ਯਾਤਰਾ, ਪੰਨੇ 13,14,16)

ਲੋਕ-ਧਾਰਾ ਦਾਦੀ-ਮਾਂ-ਭੈਣ ਅਤੇ ਰਾਗੀਆਂ/ਢਾਡੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸਿਮਰਤੀ ਵਿਚ ਮਨੋਵਾਸ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਮਾਂ ਤੋਂ ਸੁਣੇ ਗੀਤ ਦੂਰ ਤਕ ੳਸਦੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਤੁਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਾਂ ਕਿਸੇ ਮਹਾਂ-ਨਾਇਕ ਵਾਂਗ ਹਰ ਹਬੀ ਨਬੀ ਵੇਲੇ ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਲਈ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ- ਕਾਵਿ ਦਾ ਅਵਚੇਤਨ ਮਾਂ- ਮੁੱਖ ਹੈ; ਹਰ ਸੰਕਟ ਵੇਲੇ ਉਹ ਮਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਕਟ ਸਮੇਂ ਉਹ ਮਾਂ ਤੋਂ ਸੁਣੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮਹਾਂ-ਮੰਤਰ ਵਾਂਗ ਉਚਾਰਦਾ ਹੈ। ਐਮਰਜੈਂਸੀ, ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ ਅਤੇ 1984 ਦੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਦੰਗਿਆਂ ਸਮੇਂ ਰਚੀ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਮੁਖ-ਸੰਬੋਧਕ ਮਾਂ ਹੈ। ਮਾਂ. ਉਸਦੀ ਸੰਬੋਧਨ- ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਮੁੱਖ-ਪ੍ਰੇਰਕ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਮਾਂ ਮੇਰੀ ਧੁਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੀ ਲੱਥੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਤਕ ਮੇਰੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਤੁਰੀ ਹੈ। (ਚੋਲਾ ਟਾਕੀਆਂ ਵਾਲਾ, ਪੰਨਾ 33) ਇਸ ਕਥਨ ਵਿਚ ਦੂਹਰੀ ਰਮਜ਼ ਹੈ। ਮਾਂ, ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ-ਧਾਰਾਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਾਂਗ ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਵਚੇਤਨ ਵਿਚ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਮਾਂ, ਮਾਤਰ-ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਧਰੋਹਰ ਦਾ 1 ਚਿਹਨ ਵੀ ਹੈ। ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਮਾਂ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਹੋਈ ਹੈ-ਜਨਮਦਾਤੀ ਮਾਂ, ਮਾਂ-ਬੋਲੀ, ਮਾਤ-ਭੂਮੀ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾ ਇਸੇ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਸਾਰ ਹਨ। ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਪਿਤਾ ਦਾ ਸਾਇਆ ਸਿਰ ਤੇ ਨਾ ਰਹਿਣ ਕਾਰਣ ਮਾਂ ਹਰਿਭਜਨ