ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਦੇ ਸੰਗ ਤੁਰਿਆ ਜਾਏ ਚੁਪ ਚਪੀਤਾ ਬੁੱਲ੍ਹਾ

ਇਕ ਬੁੱਲ੍ਹਾ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਲੱਭੇ ਦੂਜਾ ਬੁੱਲ੍ਹਾ ਭੁੱਲਾ

ਇਸ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਦੇ ਦੋ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਇਕ ਭਿੜਿਆ ਇਕ ਖੁੱਲ੍ਹਾ

ਅੰਦਰ ਵੜ ਕੇ ਉਹਨੂੰ ਚੁਗੀਏ ਬਾਹਰ ਜਿਹੜਾ ਡੁੱਲ੍ਹਾ।

(ਮੱਥਾ ਦੀਵੇ ਵਾਲਾ, ਪੰਨਾ 32)

ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੁਧਿ-ਬਲ ਰਾਹੀਂ ਸਮਕਾਲੀ ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣ ਅਤੇ ਕਾਵਿ-ਚਿੰਤਨ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਵਡਿਆਈ ਆਪਣੇ ਯੁੱਗ ਦੇ ਅੰਤਰ- ਦਵੰਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਸੂਖਮ ਕਾਵਿ-ਉਚਾਰ ਰਾਹੀਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਕਰਕੇ ਹੈ। ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਆਪਣੀਆਂ ਸਭ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਬੰਦੇ ਨੂੰ 'ਤਿਲ-ਤਿਲ ਭੁਰਨ' ਜਾ 'ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦਾ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਚਕਾਚੂੰਧ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਰਾਖ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਇਆ ਦੇ ਭਰਮ-ਜਾਲ 'ਚ ਫਸਿਆ ਬੰਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਸਰਾਪੇ ਜਾਣ ਦਾ ਦੁਖ ਭੋਗਦਾ ਹੈ। ਮਾਇਆ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਆਇਆ ਬੰਦਾ ਆਪਣਾ ਮਨੁੱਖੀ ਥਿਰਤਵ ਗੁਆ ਕੇ ਮੰਡੀ ਦੀ ਬੇਜਾਨ ਵਸਤੂ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਇਆ ਉਸਦੀ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਮੁੱਲ ਮਿਥਦੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਸੁਲਘਦੇ ਅਹਿਸਾਸਾਂ ਵਾਲੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਥਾਂ ਵਿਕਣ- ਯੋਗ ਮਾਲ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਮੰਡੀ ਦੇ ਬੇਕਿਰਕ ਮੁਕਾਬਲੇ 'ਚ ਰੁਲਦਾ ਬੰਦਾ ਜਦੋਂ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੀ ਬਾਹਰੀ ਗਲੈਮਰ ਨੂੰ ਨੀਝ ਨਾਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਪੱਲੇ ‘ਚਾਨਣ ਨਹੀਂ ਧੂੰਆਂ ਹੀ ਬਚਦਾ' ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਸਭ ਪਾਸੇ ਰੇਤ ਹੀ ਰੇਤ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਿਆਪਣ ਵਾਲੇ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰੇਤ ਦੇ ਚਿਹਨ ਰਾਹੀਂ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਕਵਿਤਾ ਸਮਕਾਲੀ ਵਾਸਤਵਿਕਤਾ ਦਾ ਬੋਧ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਵਿਆਪਣ ਵਾਲੇ ਖਤਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਖ਼ਬਰਦਾਰ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਹਾਸਿਲ 'ਮੱਥਾ ਦੀਵੇ ਵਾਲਾ', 'ਰੁੱਖ ਤੇ ਰਿਸ਼ੀ' ਅਤੇ ਰੇਤ ਦੀ ਆਵਾਜ਼' ਵਰਗੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸਮਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵੇਗ ਦੇ ਸਾਰ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਅੰਤਰ-ਦਵੰਦਾਂ ਸਮੇਤ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਫ਼ਿਕਰ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਹਨ:

ਸੁਣੋ

ਰੇਤ ਤੁਰੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ

ਤੁਰਦੀ ਹੈ ਰੇਤ ਜਿਵੇਂ ਪਿੰਡੇ ਤੇ ਤੁਰੇ ਪਿੱਤ

ਖੂਨ ਵਿਚ ਤੁਰਦਾ ਜਿਵੇਂ ਸਪਣੀ ਦਾ ਡੰਗ...

ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਰੜਕ ਰੇਤ ਦੀ

ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਦੁਬਿਧਾ ਹੈ

ਜਿਹਨ ਵਿਚ ਰੀਂਗਦੇ

ਤੱਤੇ ਤੱਤੇ ਕਿਰਮ ਕੀਟਾਣੂ ਰੇਤ ਦੇ