ਪੁਰਾਣ ਦੀ ਗੰਗਾ ਆਕਾਸ਼ ਚੋਂ ਉਤਰਦੀ ਹੈ

ਭੂਗੋਲ ਦੀ ਗੰਗਾ ਗੰਗੋਤ੍ਰੀ ਚੋਂ ਫੁਟਦੀ ਹੈ

ਹਿਮਾਲੇ ਨਾਲੋਂ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਭਰੋਸਾ

ਕਿਤੇ ਬਲਵਾਨ ਹੈ

ਤੁਸੀਂ ਬੇਸ਼ਕ ਗੰਗੋਤ੍ਰੀ ਵਿਚ ਹੀ ਟੁੱਭੀ ਮਾਰੋ

ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਸੇ ਗੰਗਾ ਦਾ ਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ

ਜਿਸਨੂੰ ਚੰਦਰਮਾਂ-ਜੜੀਆਂ ਜਟਾਵਾਂ ਨੇ ਧਾਰਿਆ ਹੈ।

ਮਿਥਿਹਾਸ ਜੇ ਸੱਤ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਸੱਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

(ਪੰਨਾ, 66)

'ਅਸਲੇ ਤੇ ਉਹਲੇ' ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਨੇਕੀ ਇਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਵਿ- ਸਿਰਜਣਾ ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਕ 'ਆਤਮਕ ਤਜਰਬਾ' ਹੈ : ਜਿਸ ਵਾਸਤੇ ਕਿਸੇ ਤੀਬਰ ਅੰਤਰ- ਪ੍ਰੇਰਨਾ, ਸੁਰਤ ਦੀ ਇਕਾਗਰਤਾ, ਅਚੇਤ ਅਤੇ ਸੁਚੇਤ ਮਨ ਦੀ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ, ਅਨੁਭਵੀ ਵਿਵੇਕ ਅਤੇ ਸੁਹਜ-ਰੁਚੀ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਸਰਗਰਮੀ ਅਨਿਵਾਰੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਮਕਾਲੀ ਕਾਵਿ- ਚਿੰਤਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਕਾਵਿ-ਜਗਤ ਨੂੰ ਵਸਤੂ-ਜਗਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤਿਬਿੰਬ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ, ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣਾ ਨੂੰ ਆਤਮ-ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਤੇ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੀ, ਸਹਿਜ ਅਚੇਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਕਾਵਿ-ਸ੍ਰੋਤ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ-ਬਾਹਰੇ ਦਿੱਬ ਅਨੁਭਵ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰਤਾ ਥਾਪ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਨੇਕੀ ਨੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਸਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਹਾਰਕ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਬਜਾਏ 'ਮਨੁੱਖੀ ਅਵਚੇਤਨ' ਅਤੇ 'ਆਤਮਕ ਅਨੁਭਵ ਨੂੰ ਕਾਵਿ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਮੰਨਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ 'ਕਰੁਣਾ ਦੀ ਛੁਹ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚਲੇ ਕਵੀ ਤੇ ਪਾਰ-ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਾਤਣੀ ਦੇ ਸੰਵਾਦ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਨਿਹਾਰਨਯੋਗ ਹਨ :

ਤੁਸੀਂ ਅਨੁਭੂਤੀਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ, ਸਦਕੜੇ ਜਾਵਾਂ-

ਕਿ ਮੈਂ ਵੀ ਖੇਡਨਾ ਫੜਕੇ, ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਪਰਛਾਵਾਂ

ਇਹ ਅਨੁਭਵ ਆਤਮਾ ਦਾ ਅੰਨ ਹੈ, ਸਿਰਜਨ ਦੀ ਕਾਇਆ ਹੈ

ਇਸੇ ਦੀ ਛੁਹ ਨੇ ਮਿੱਟੀ 'ਚੋਂ, ਕਲਾਧਾਰੀ ਜਗਾਇਆ ਹੈ

ਮੈਂ ਇਸਦੀ ਤਾਲ ਤੇ ਨੱਚਾਂ, ਮੈਂ ਇਸ ਦੀ ਹੇਕ ਤੇ ਗਾਵਾਂ

ਮੇਰੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚੋਂ, ਪਰ ਛੁੜਕਾ ਲਵੇ, ਇਹ ਆਪਣਾ ਪਰਛਾਵਾਂ

ਮੇਰੇ ਆਕਾਸ਼ ਤੇ ਉਲਕਾ ਜਹੀ. ਉਠਦੀ ਹੈ ਲੀਕ ਇਸਦੀ

ਮੇਰੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਰਹਿੰਦੀ ਏ, ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਉਡੀਕ ਇਸਦੀ

ਜੇ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਨਗਰ ਜਾਂਦੀ ਏ, ਤੇਰੀ ਨਾਉ ਮੀਤਾ ਜੀ

ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਇਸੇ ਵਿਚ ਚਾੜ੍ਹ ਕੇ, ਲੈ ਜਾਉ ਮੀਤਾ ਜੀ। (ਪੰਨੇ 51.52)