ਨੇਕੀ ਜਿਸਨੂੰ 'ਆਤਮਾ ਦਾ ਅੰਨ' ਤੇ 'ਸਿਰਜਨ ਦੀ ਕਾਇਆ' ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਅਨੁਭਵ ਸਧਾਰਨ ਮਨੁੱਖੀ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਚੇਤਨ ਯਤਨ ਦੁਆਰਾ ਸਗਵੇਂ-ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਲਾ ਕਿਰਤ ਵਿਚ ਪਕੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਸਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਮਾਤਰ ਹੀ ਸਾਡੀ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਪਕੜ ਵਿਚ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਿਰਜਨਾਤਮਕ ਅਨੁਭਵ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਆਤਮ-ਪਰਕ (subjective) ਅਤੇ ਵਸਤੂ-ਪਰਕ (objective) ਦੋਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਤੀਜੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਨੇਕੀ 'ਨਾ ਇਹ ਗੀਤ ਨ ਬਿਰਹੜਾ' ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ 'ਉਥਾਨਕਾ' ਵਿਚ 'ਅਵਸਤੂਪਰਕ ਭਾਵ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਇਹਨਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਾਵਾਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਤੋਂ ਉਪਜੇ ਵਿਸਮਾਦ ਨਾਲ ਹੈ। ਇਹ ਅਵਸਥਾ 'ਵੇਦਨਾ, 'ਭਾਵਨਾ' ਅਤੇ 'ਚੇਤਨਾ' ਦੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਸੁਮੇਲ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖੀ ਅਵਚੇਤਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਹੈ। ਸਿਰਜਨਤਾਮਕ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਵਚਿੱਤਰਤਾ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਸਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ਇਕ ਰੰਗ-ਭੂਮੀ ਮੇਰੇ ਨੇਤ੍ਰਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ,

ਇਕ ਰੰਗ-ਸ਼ਾਲਾ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਵੋ,

ਇਕ ਰੰਗ ਦੁਨੀ ਦਾ, /ਤੇ ਦੂਜਾ ਰੰਗ ਦੇਹੀ ਦਾ

ਤੇ ਤੀਜੇ ਟੰਗ ਰੰਗੀ ਮੇਰੀ ਜਿੰਦ ਵੇ!...

ਥਾਪ ਲਿਆ ਕੇਂਦਰ ਕਦੋਕਾ ਮੇਰੇ ਕਾਵਿ ਨੇ

ਸੰਗਮ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵੇਦਨਾਵਾਂ ਦੇ:

ਲਾਜ ਵੀ, ਵਸਾਲ ਵੀ, ਫ਼ਰਾਕ ਵੀ ਸੁਹਾਵਾ ਲੱਗੇ

ਦਾਗ਼ ਵੀ ਸੁਹਾਵਾ ਮੇਰੇ ਭਾਵਾਂ ਤੇ!

ਵੇਦਨਾ ਦੇ ਬੂਹੇ ਉਤੇ ਚਿੰਤਨਾ ਸੁਆਲੀ ਹੋ ਕੇ

ਤੱਥ ਮੰਗੇ ਚਿਤਵਣੀ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ

ਭਾਵਨਾ 'ਚ ਭਿੰਨੇ ਨਵ-ਰੂਪਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੋ ਕੇ

ਸੋਭਾ ਕਰੇ ਸੱਚ ਦੇ ਸੁਹਾਣ ਦੀ!

ਜਾਗ ਪੈਣ ਬਿੰਬ ਅਲੰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਵਲਗਣਾ 'ਚ

ਆਭਾ ਲੈ ਕੇ ਪੂਰੀ ਚਿਤ੍ਰਸ਼ਾਲ ਦੀ,

ਭਾਵਨਾ ਅਚੇਤਨ ਇਰਾਦਿਆਂ ਦੀ ਧਾਰ ਨਾਲ

ਉਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਿਜਲੀਆਂ ਜਿਵਾਲ ਦੀ।

(ਨਾ ਇਹ ਗੀਤ ਨ ਬਿਰਹੜਾ, ਪੰਨੇ 16,17)

ਨੇਕੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕਵੀ ਦੀ ਅੰਤਰ-ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਕਿਸੇ ਧੁਰੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਦੈਵੀ ਆਵੇਸ਼ ਨਾਲ ਨਹੀਂ। ਕਿਸੇ ਰਸਿਕ ਮਨੁੱਖੀ ਅਨੁਭਵ ਜਾਂ ਉਸਦੀ ਸਿਮਰਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾ ਦੀ ਰੀਝ ਗੋਚਰ- ਜਗਤ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਵਚੇਤਨ ਦੇ ਅਸਲੇ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਦੀ ਜਗਿਆਸਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਤਕ ਸੁਹਜ ਨੂੰ