ਉਹ ਕਿੱਸਾਕਾਰ ਅਹਿਮਦ ਯਾਰ ਵਰਗਿਆਂ ਵਾਂਗ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਗਾਲ ਕੇ ਵੀ ਕਵੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੇ। ਹਾਫ਼ਿਜ਼ ਬਰਖੁਰਦਾਰ, ਹਾਮਦ, ਵਾਰਸ, ਹਾਸ਼ਮ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਬਖ਼ਸ਼ ਆਦਿ ਕਿੱਸਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵ-ਵਰਤੀ ਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਧਿਆਨ ਧਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਲਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੰਰਪਰਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਅਮਲ ਲਈ ਬੰਧਨ ਨਹੀਂ ਬਣਨ ਦਿੱਤਾ। ਜੇ ਵਾਰਸ ਆਪਣੇ ਪੂਰਵਕਾਲੀ ਮੁਕਬਲ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਿੱਸੇ ਵਿਚ ਹੂ-ਬਹੂ ਵਰਤ ਕੇ ਵੀ ਵੱਡਾ ਕਵੀ ਬਣ ਸਕਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਣ ਵਾਰਸ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਅਮੀਰੀ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਅਤੇ ਕਲਾ-ਕੌਸ਼ਲ ਦੀ ਪਰਪੱਕਤਾ ਹੀ ਹੈ।
ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਪਨਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਲਾ ਇਕੋ ਵੇਲੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਵੀ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਦੁੱਖ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਹੀ ਰੋਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਹੱਡ-ਵਰਤੀ ਨੂੰ ਜੱਗ-ਵਰਤੀ ਬਣਾ ਕੇ ਨਿਜਤਵ ਦਾ ਸਧਾਰਨੀਕਰਣ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ- 'ਕੱਢੀ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਹੁੱਬ ਬਾਹਰ, ਕਿੱਸਾ ਦੱਸਿਆ ਜੋੜ ਪਰਾਇਆ ਮੈਂ' । (ਮੁਹੰਮਦ ਬੂਟਾ ਗੁਜਰਾਤੀ) ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਦੁਖ-ਸੁਖ ਦੇ ਸਧਾਰਨੀਕ੍ਰਿਤ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਦੀ ਇਹ ਕਾਵਿਕ- ਜੁਗਤ ਇਕ ਤਾਂ ਕਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨ ਭਾਂਤ ਦਾ ਕਥਾ-ਬਿਰਤਾਂਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦਿੰਦੀ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਪ੍ਰੇਮ. ਭਗਤੀ, ਸੂਰਮਗਤੀ ਅਤੇ ਤਿਆਗ ਆਦਿ ਦੇ ਲੋਕ-ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਪ੍ਰਸੰਗ ਸਮਾਜਕ ਸੰਦਰਭ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਬਹੁ-ਅਰਥੀ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਲਖਾਇਕ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੰਜ ਕਵਿਤਾ ਕਵੀ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੇ ਸਮਾਜਕ ਅਨੁਭਵ-ਸਾਰ ਦਾ ਕਲਾਤਮਕ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਮਹਿਜ਼ ਸ਼ਬਦ-ਘਾੜਤ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ, ਸਗੋਂ ਇਕ ਸਮਰੱਥ ਕਲਾ ਮਾਧਿਅਮ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਉਤਮ ਕਵਿਤਾ ਉਹੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਬਾਹਰੋਂ ਸਿੱਧੀ ਪਧਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੋਈ ਵੀ ਅੰਦਰੋਂ ਗੁੱਝੀਆਂ ਰਮਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੋਵੇ। ਵਾਰਸ ਨੇ 'ਹੀਰ ਰੂਹ ਤੇ ਚਾਕ ਕਲਬੂਤ ਜਾਣੋ' ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਬਖ਼ਸ਼ ਨੇ- 'ਬਾਤ ਮਿਜ਼ਾਜੀ ਰਮਜ਼ ਹਕਾਨੀ, ਵੰਨ ਵੰਨ ਦੀ ਕਾਠੀ/ ਸਫ਼ਰ-ਉਲ-ਇਸ਼ਕ ਕਿਤਾਬ ਬਣਾਈ, ਸੈਫ਼ ਛੁਪੀ ਵਿਚ ਲਾਠੀ' ਕਹਿ ਕੇ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਰਮਜ਼ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਚਿਹਨਾਰਥੀ ਸੁਭਾਅ ਬਾਰੇ ਕਿੱਸਾਕਾਰ ਖਾਸੇ ਸੁਚੇਤ ਸਨ । ਕਿਸੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਿੱਸੇ ਨੂੰ 'ਗੁਲਾਬ ਦਾ ਫੁੱਲ' ਕਿਹਾ ਹੈ. ਕੋਈ 'ਬੰਦਗ਼ੀ' ਦਾ ਸਾਧਨ ਅਤੇ ਕੋਈ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਵਾਂਗ ਸ਼ਿਅਰ ਨੂੰ 'ਤੀਰ' ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਬਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀਆਂ ਵਾਂਗ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕਵਿਤਾ ਬਾਰੇ ਰੂਪਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਅਹਿਮਦ ਯਾਰ ਵਰਗੇ ਰੀਤੀਵਾਦੀ ਕਾਵਿ- ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਕਿੱਸਾਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖੀ ਦੁਖ-ਸੁਖ ਤੋਂ ਸੱਖਣੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਕਲਾ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਰਸਕ ਮਨੁੱਖੀ ਅਨੁਭਵ, ਭਾਵ ਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਭਰਪੂਰ ਕਥਾ- ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਗੁੱਝੀ ਰਮਜ਼ ਦੀ ਕਲਾਤਮਕ ਜੁਗਤ ਨੂੰ ਮੁਹੰਮਦ ਬਖ਼ਸ਼ ਨੇ ਸ਼ਿਅਰ ਜਾਂ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਅਸਲ ਕਸੌਟੀ ਮੰਨਿਆ ਹੈ :
