ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਹਿਤਯ ਸੰਨ 1873 'ਚ ਚੱਲੀ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਦੀ ਅਕਾਲੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਕਾਰਨ।' (ਕਲਮ ਦੀ ਕਰਾਮਾਤ, ਪੰਨਾ 215)

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਕਵੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿ-ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ 'ਮਟਕ ਹੁਲਾਰੇ' (1922 ਈ.) ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਕਾਵਿ-ਰੰਗ ਸੁੰਦਰਤਾ' ਵਿਚ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਚੇਤ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕਾਵਿ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਕਵੀ-ਚਿਤ, ਕਾਵਿ ਦੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ, ਕਾਵਿ-ਪ੍ਰਯੋਜਨ ਅਤੇ ਕਾਵਿ-ਸਿਰਜਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਬਾਰੇ ਉਹ ਚੇਤ/ਅਚੇਤ-ਫੁਹਾਰਾ' (ਮਟਕ ਹੁਲਾਰੇ), 'ਗੁਲਦਾਉਦੀਆਂ ਆਈਆਂ' (ਬਿਜਲੀਆਂ ਦੇ ਹਾਰ), 'ਰਸ. ਰਸੀਆ ਰਸਾਲ', ਵਾਂਸ ਦੀ ਟੋਰੀ', 'ਤੂੰਹੋਂ ਬੂਟੀ ਏ ਲਾਈ ਸੀ', 'ਪ੍ਰੀਤ ਦੀ ਉਘਾੜ' (ਮੇਰੇ ਸਾਈਆਂ ਜੀਓ), 'ਕੋਮਲ ਉਨਰ ਗੁੰਗਾ ਕਿ ਬੋਲਦਾ' (ਸਾਹਿਤਕ ਕਲੀਆਂ) ਅਤੇ 'ਲਿਖਾਰੀ ਨੂੰ' (ਖਾਲਸਾ ਸਮਾਚਾਰ, ਜਿਲਦ 65 ਅੰਕ 40) ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਾ. ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਹ ਟਿਪਣੀ ਧਿਆਨ ਮੰਗਦੀ ਹੈ; ''ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਸਿਧਾਂਤ ਖੋਜਣ ਲੱਗਿਆਂ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਬਣਤਰ ਦਾ ਨਿਖੇੜਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਾਨਸਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਬੜਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਾਵਿ-ਸਿਧਾਂਤ ਗੁਰੂ-ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸਿਧਾਂਤ ਤੋਂ ਉਪਜਿਆ ਤੇ ਵਧਿਆ ਫੁੱਲਿਆ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।" (ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਅਭਿਨੰਦਨ ਗ੍ਰੰਥ, ਪੰਨੇ 218-19)

ਡਾ. ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਕਾਵਿ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਵਾ-ਮੰਡਲ ਭਾਵੇਂ ਧਾਰਮਿਕ ਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਮੁਹਾਵਰੇ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਵਿਚ 'ਬੌਧਿਕ ਅਨੁਭਵ' ਦਾ ਤਿਆਗ ਅਤੇ 'ਵਿਸਮਾਦੀ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਰੁਚੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚਲੇ ਰੁਮਾਂਚਿਕ/ਸਰੋਦੀ ਤੱਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਥਾਂ ਵਲਵਲੇ ਅਤੇ ਹੋਸ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਮਸਤੀ ਉਪਰ ਵਧੇਰੇ ਬਲ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਡਾ. ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕਸੇਲ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਾਵਿ- ਚਿੰਤਨ ਉਪਰ ਪੱਛਮੀ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਕਾਵਿ-ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ, ''ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸੰਦੇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਭਾਵਕ ਤੇ ਬੌਧਿਕ ਆਧਾਰ ਗੁਰਮਤ ਦਰਸ਼ਨ ਹੀ ਹੈ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਨੁਭਵ ਪ੍ਰਕਿਆ ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ- ਵਿਧੀ ਨਿਸਚੇ ਹੀ ਵਿਲੱਖਣ ਤੇ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦੀ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਿੰਬਮਾਲਾ ਵਿਅਕਤਿਗਤ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰਮਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਸੂਫੀ ਦਰਸ਼ਨ, ਵੇਦਾਂਤ ਦਰਸ਼ਨ ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਰੁਮਾਂਸਵਾਦੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।'' (ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਚਨਾਵਲੀ, ਜਿਲਦ ਪਹਿਲੀ, ਪੰਨਾ ii) ਇੰਜ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਮੁੱਲਾਂਕਣ ਵਿਚ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਾਵਿ- ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਗੁਰਮਤਿ ਦਰਸ਼ਨ, ਸੂਫ਼ੀ ਕਾਵਿ-ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਕਾਵਿ-ਚਿੰਤਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਦੈਵੀ-ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਜਾਂ ਪਰਮ-ਸੱਤਾ ਦਾ ਝਲਕਾਰਾ ਕਹਿਣਾ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ