ਅਧਿਆਤਮਕ ਨੈਤਿਕ ਧਰਾਤਲ ਉਪਰ ਕਰਨਾ ਲੋੜਦੀ ਹੈ।" (ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਤ ਅਧਿਐਨ, ਸੰਪ: ਡਾ. ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ, ਪੰਨਾ 47) ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਮਹਾਂ-ਕਾਵਿ 'ਰਾਣਾ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ' ਅਤੇ 'ਗੰਗਾ ਰਾਮ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸਮਕਾਲੀ ਰਾਜਸੀ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮੂਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਰਾਜਸੀ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਰਮਾਰਥੀ ਪੱਖ ਨੂੰ ਚਿਤਰ ਕੇ ਮੂਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਦਰਭ ਵਲੋਂ ਹੀ ਅੱਖਾਂ ਮੀਚ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਨਿਰਸੰਤਾਨ ਵਿਧਵਾ ਰਾਣੀ ਰਾਜ ਕੌਰ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਕ ਸਾਧਨਾ ਦੇ ਚਿਹਨ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਥਾਂ ਮਾਲਕ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। 'ਗੰਗਾ ਰਾਮ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਜੇ ਉਸਨੇ ਸਮਕਾਲੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਤਾਂਘ ਨੂੰ ਸਮੂਹਿਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ 'ਅਰਦਾਸ' ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਕ ਜੁਗਤ ਉਪਰ ਬਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤਾਂ 'ਫੁੰਡਿਆ ਤੋਤਾ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਉਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਤਾਂਘਦੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜ਼ਾਬਰਾਂ ਅੱਗੇ ਸਿਰ ਸੁੱਟ ਦੇਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ:

ਪਾ ਨਾ ਤੋਤਿਆ! ਰੌਲਾ ਤੇ ਸ਼ੋਰ ਏਥੇ

ਧੌਣ ਸਿੱਟ ਤੇ ਧਰਾ ਸਮਾ ਵੀਰਾ।

ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਾਜਸੀ-ਸਮਾਜਕ ਸੰਕਟ ਨੂੰ 'ਧਰਤੀ ਏਸ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਜਰਵਾਣਿਆਂ ਦਾ/ਕਾਹਦਾ ਹੱਕ ਤੇ ਕਾਹਦਾ ਹੈ ਨਿਆਂ ਵੀਰਾ' ਕਹਿ ਕੇ ਰੇਖਾਂਕਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਬਿਸਮਿਲ ਮੋਰ' ਕਵਿਤਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੌਮੀ ਗੌਰਵ ਨੂੰ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਮਧੋਲਣ ਦੀ ਵਾਰਤਾ ਹੈ। ਬੇਕਸੂਰ ਸਜ਼ਾ ਭੁਗਤ ਰਿਹਾ ਘਾਇਲ ਮੋਰ ਭਾਰਤੀ ਜਨ-ਮਾਨਸ ਦੇ ਦਮਨ ਦਾ ਚਿਹਨ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਸੁਹਜ-ਸੁਆਦ ਤੇ ਸ਼ੌਕ ਦਾ ਸੁਆਮੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਬਾਬੂ ਨੀਵੀਆਂ ਰੁਚੀਆਂ ਵਾਲਾ ਜ਼ਾਬਰ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਸ਼ੌਕ ਖ਼ਾਤਰ ਬੇਗੁਨਾਹਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਰੂਪ ਬਾਬੂ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ੁਦਗਰਜ਼ੀ ਤੇ ਧੱਕੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਬੂ ਮੋਰਨੀ ਦੇ ਵਿਰਲਾਪ ਕਾਰਨ ਇੱਕਠੇ ਹੋਏ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਹਿਰ ਤੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਜਾਨ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਘਾਇਲ ਮੋਰ ਦੀ ਵਾਰਤਾ ਰਾਹੀਂ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੌਮੀ ਗੌਰਵ ਨੂੰ ਲਗ ਰਹੀ ਢਾਹ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਮੂਹਿਕ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਜੇਹੀਆਂ ਇੱਕਾ-ਦੁੱਕਾ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਾਵਿ-ਸੰਵੇਦਨਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੁਰ ਨਹੀਂ। ਉਸਦੀ ਮੁੱਖ ਚਿੰਤਾ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਹਾਰੀ ਹੋਈ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸੰਤਾਪ, ਵਿਸ਼ਾਦ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਹੈ। ਬਾਹਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਥਾਂ ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਮੋੜ ਕੇ ਵਾਸਤਵਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਾਰ ਤੇ ਵਿਗੋਚੇ ਦੀ ਇਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਤਮ-ਚੇਤਨਾ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਆਤਮਕ ਮਾਰਗ ਦੀ ਯਾਤਰਾ, ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਲ ਮੋੜਾਂ ਜਾਂ ਅਤੀਤ ਵਲ ਝੁਕਾਅ ਵਰਤਮਾਨ ਯਥਾਰਥ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਦਾ ਸੌਖਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। 'ਰਾਣਾ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ' ਵਿਚ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ-ਭਾਗ ਤੇ ਕੌਮੀ ਗੌਰਵ ਗੁਆ ਚੁੱਕੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਰਾਣੀ ਰਾਜ ਕੌਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਚਿਤਰਿਆ ਹੈ।