Back ArrowLogo
Info
Profile

ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਾ ਭਾਸ਼ਾਈ-ਬੰਧਨ ਦੀ। ਬਹੁ-ਵਿਧਤਵ(pluralism) ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚਿੰਤਨ, ਰਚਨਾ, ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੂਤਰ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਉਸਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ- ਕਾਵਿ, ਗੁਰਬਾਣੀ, ਸੂਫ਼ੀ-ਕਲਾਮ, ਅਮਰੀਕਨ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਜਰਮਨ, ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ, ਰੂਸੀ, ਜਾਪਾਨੀ, ਫ਼ਾਰਸੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਸਾਹਿਤ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਕਬੂਲੇ, ਪਰ ਉਸਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਗਾਡੀ ਰਾਹ ਤੇ ਤੁਰਨ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕਤਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਸੀ:

''ਮੈਂ'' ਦਾ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਨਿਤਸ਼ੋ

ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਥੀਂ ਵੱਖਰਾ

ਮੇਰਾ ਗੀਤ ਹੋਰ ਹੈ

ਉਹ ਵੀ ਮੈਂ ਦਾ ਗੀਤ ਹੋਰ ਵਖਰਾ

ਉਪਨਿਖਦਾਂ ਦੀ ਬ੍ਰਹਮ 'ਮੈਂ'' ਦਾ ਗੀਤ ਨਾਂਹ

ਮੈਂ ਗੁਰ-ਸਿੱਖ "ਅ+ਮੈਂ"" ਅੱਜ ਗਾਉਂਦਾ।

(ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਘੁੰਡ, ਭੂਮਿਕਾ)

ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਸ ਤੱਥ ਦਾ ਸਹਿਜ ਗਿਆਨ ਸੀ ਕਿ ਦੂਜਿਆਂ 'ਵਰਗਾ' ਹੋਣਾ ਆਪਣੀ ਅਦੁੱਤੀ (unique) ਹੋਂਦ ਦੇ ਸੱਚ ਤੋਂ ਮੁਨਕਰ ਹੋਣ ਸਮਾਨ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਉਸ ਸਨਾਤਨੀ ਧਰਮ-ਚਿੰਤਨ ਨੂੰ ਵੀ ਰੱਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਸੁਤੰਤਰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹੀ ਇਨਕਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਧਰਮ-ਉਨਮੁਖ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਨੂੰ ਵੀ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਮੇਟ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸਮੂਹ, ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਹਿਤਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਨਾਤਨੀ ਧਰਮ-ਚਿੰਤਨ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਵਡੇਰੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਹੋਂਦ (ਪਰਮ ਸੱਤਾ) ਦੇ ਅਧੀਨ ਮੰਨਦਾ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਤਮ-ਨਿਖੇਧ (self-denial) ਅਤੇ ਆਤਮ-ਤਿਆਗ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਸਨਾਤਨੀ ਧਰਮ-ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਵਰਜਣਾ-ਮੁੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਤਮ-ਨਿਰੋਧ ਅਤੇ ਆਤਮ-ਤਿਆਗ ਉਪਰ ਬਲ ਦੇਕੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜੀਣ-ਥੀਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤਕ ਅਕਾਂਖਿਆ ਦਾ ਦਮਨ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਜੇ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਤੀ ਅਨਿਨ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ, ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਚੀਫ਼ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਵਰਗੀਆਂ ਸਿੱਖ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਗੁਰੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਕ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦਾ ਸੰਪ੍ਰਦਾਇਕ ਖ਼ਾਸਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ 'ਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੰਕੀਰਣ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ, ਜੋ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਤੇ ਮੌਲਿਕਤਾ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਭੀੜ (ਸੰਪ੍ਰਦਾਇ/ਕੌਮ/ਰਾਸ਼ਟਰ) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਸਮਕਾਲੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ

73 / 153
Previous
Next