Back ArrowLogo
Info
Profile

ਸਨਾਤਨੀ ਚਿੰਤਨ (ਗੀਤਾ/ਉਪਨਿਖਦ) ਅਤੇ ਨਿੱਜ-ਕੇਂਦਰਤ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੋਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਕੇ ਅਜੇਹੇ ਮਨੁੱਖਵਾਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ. ਜਿਸਦੀ ਟੇਕ ਗੁਰਮਤਿ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਉਪਰ ਹੈ। ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਇਸੇ ਨੂੰ "ਗੁਰ-ਸਿੱਖ ਅ+ਮੈਂ" ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਇਸ ਨਵੀਂ ਅੰਤਰ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕਰਕੇ ਹੀ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਭਰਪੂਰਤਾ ਵਿਚ ਮਾਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤਕ ਮਨੁੱਖੀ ਅਕਾਂਖਿਆ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਉਪਰ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਸਥਾਈ ਬੰਧੇਜ ਤੋਂ ਮੁਕਤ, ਨਿਰੰਕੁਸ਼ ਸੁਤੰਤਰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਪਰਿਕਲਪਣਾ ਵਿਚ ਹੈ। ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਭਰਪੂਰਤਾ ਵਿਚ ਮਾਣਨ ਦਾ ਨਾਹਰਾ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪਰਿਵੇਸ਼ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਅਰਥਪੂਰਨ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਤੇ ਦਮਨ ਭੋਗਦੇ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਗੋਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਰੇ ਆਮ ਬੰਦੇ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਮਾਨਸਿਕ ਰਾਹਤ ਸੀ। ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੰਸਥਾਗਤ ਧਰਮ, ਸਥਾਪਤ ਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਹਰ ਰੂਪ ਤੋਂ ਨਾਬਰੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਆਮ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਖਿਚਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਕ ਤਾਂ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਹ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਰਾਜਸੀ ਅਕਾਂਖਿਆ ਦੀ ਸਪੂਰਤੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਬਣਦਾ ਸੀ। ਇਹੋ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ 'ਜਵਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ', 'ਗਾਰਗੀ'. 'ਜੰਗਲੀ ਫੁੱਲ', 'ਪੂਰਨ ਨਾਥ ਜੋਗੀ' ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਜੇਹੇ ਅਮੋੜ ਪਾਤਰ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਰਿਆਦਾ ਦਾ ਸੰਜਮ ਵੀ ਬੰਧਨ ਲਗਦਾ ਹੈ। 'ਪੂਰਨ ਨਾਥ ਜੋਗੀ' ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਪਾਤਰ ਪੂਰਨ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰੰਪਰਕ ਸਮਾਜਕ-ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਹੀ ਅਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਸਗੋਂ ਰਾਣੀ ਸੁੰਦਰਾਂ ਦੇ ਸੱਚੇ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਬੰਧਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਸੰਸਥਾਗਤ ਸੰਜਮ ਦੇ ਘੇਰੇ ਅੰਦਰ ਉਸਨੂੰ ਪਿਆਰ ਜਿਹਾ ਵਿਆਪਕ ਮਨੁੱਖੀ ਜਜ਼ਬਾ ਵੀ ਕੈਦ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਹ ਸੁੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ :

ਦੱਸ ਤੂੰਹੀ ਸੁੰਦਰਾਂ, ਖੁੱਲ੍ਹ ਨੂੰ ਖੋਹਣਾ, ਕੀ ਇਹ ਪਿਆਰ ਹੈ ?

ਮਰਜ਼ੀ ਕਿਸੇ ਦੀ ਨੂੰ ਥਲੇ ਜਿਹੀ ਦਬਾ ਕੇ, ਕਰਨਾ ਆਪਣੀ

ਇਹ ਕੇਹੀ ਪੂਜਾ ਸੁਹਣੀਏ ?...

... ਪਰ ਘਰ ਮੈਨੂੰ ਕਬਰ ਦਿਸਦੀ, ਮੇਰਾ ਜੀ ਜੰਗਲਾਂ 'ਚ ਲਗਦਾ

ਲੰਮੀ ਨਦਰ ਕਰ ਦੇਖ ਸੁੰਦਰੇ! ਮਹਿਲੀਂ ਰੱਖ ਆਖਰ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਕਰਸੇਂ

ਅੱਜ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਜ਼ਰੂਰ ਸੁੰਦਰਾਂ।

ਖੋਹ ਨਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਮੇਰੀ, ਪਿਆਰ ਤੇਰਾ ਸੱਚਾ, ਮੈਂ ਮੰਨਦਾ

ਪਰ ਜੀਅ ਘਬਰਾਉਂਦਾ, ਆਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਤੇਰੀ ਬਾਹੀਂ ਪੈਣਾ,

ਕੁਝ ਮੈਨੂੰ ਕੈਦ ਜਿਹੀ ਲਗਦੀ।

(ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ)

75 / 153
Previous
Next