ਦੇ ਸੁਹਜ ਝਾਵਲੇ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। 'ਪੂਰਨ ਨਾਥ ਜੋਗੀ' ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਉਹ ਇੱਛਰਾਂ ਦੇ ਵਾਤਸਲ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਹੱਠ-ਯੋਗ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਸਹਿਜ-ਯੋਗ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ-ਹੋਣਾ ਸਭ ਯੋਗਾਂ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਕੋਈ ਰੱਬੀ-ਕਰਮ ਹੈ। ਮਾਂ-ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਇੱਛਰਾਂ 'ਰਾਣੀ ਧੁਰ ਦੀ', 'ਦੇਵੀ', 'ਮਾਂ- ਯੋਗਣੀ', 'ਭਗਤ', 'ਦਾਤਾ', 'ਸੁਰਮੱਤ' ਹੈ। ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਮਾਂ ਹੋਣਾ, ਧੀ- ਭੈਣ ਦਾ ਦੈਵੀ ਰਾਜ ਹੈ, ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਉਹ ਮਾਂ ਦੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਫ਼ਰਜ਼ ਨੂੰ ਰੱਬੀ ਕਰਮ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ :
ਰੱਬ ਆਪ ਉਤਰਦਾ ਮਾਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ
ਉਹਦੀ ਬਾਹਾਂ ਵਿਚ ਝੋਲ ਵਿਚ
ਰੱਬ ਆਪ ਮਾਂ ਦੀ ਨਦਰ ਉਚੀ ਕਰਦਾ-ਸਿੱਧੀ
ਮਾਂ ਰੱਬ ਦਾ ਕੋਈ ਡਾਢਾ ਸੋਹਣਾ ਆਵੇਸ਼ ਹੈ।
ਮਾਂ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਅ ਯੋਗੀ ਪਿਆਰ ਦੀ
ਰੱਬ ਦੇ ਰਚਾਏ ਜੱਗ ਦੀ ਪੂਰਣਤਾ
ਮਾਂ ਵਿਚ ਰੱਬ ਆਪ, ਹਰ ਬਾਲ ਲਈ ਨਿਤ-ਅਵਤਾਰ ਹੁੰਦਾ
ਮਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਇਉਂ ਬੱਸ ਰੱਬ ਹੈ।
ਮਾਂ ਦੀ ਲੋਰੀ ਬਾਣੀ ਆਕਾਸ਼ ਦੀ।
(ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ)
ਮਾਂ ਬਣਨ ਨੂੰ ਧੀ-ਭੈਣ ਦੇ ਹੋਣ-ਬੀਣ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ਵਜੋਂ ਚਿਤਰ ਕੇ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਕਿਰਤ ਅਤੇ ਸਿਰਜਣ-ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੱਛਰਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਾਂ ਦੇ ਪਦ ਨੂੰ ਯੋਗ ਤੋਂ ਉਚੇਰਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਕੇ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹੱਠ-ਸਾਧਨਾ, ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮੋਹ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਹੋਣ ਦੀ ਬਾਂਝ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਨਕਾਰਦਾ ਹੈ। ਮਾਂ ਦੇ ਨਿਰ ਸੁਆਰਥਕ ਪਿਆਰ ਕਰਕੇ ਪੂਰਨ ਭਗਤ ਨੂੰ ਨਾ ਕਾਮਣੀ ਲੂਣਾ ਦੀ ਵਾਸ਼ਨਾ ਪੋਂਹਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਸੁੰਦਰਾਂ ਦਾ ਇਕ- ਪਾਸੜ ਪਿਆਰ। ਮਾਂ ਇੱਛਰਾਂ ਦੀ ਗਲਵਕੜੀ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਪੂਰਨ ਨੂੰ ਯੋਗ ਅਤੇ ਸੰਨਿਆਸ ਵੀ ਭੁਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰਨ ਦਾ ਯੋਗ ਗੁਰੂ ਗੋਰਖ ਨਾਥ ਦੀ ਧਰਮ-ਦੀਖਿਆ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਮਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਨਾਲ ਸੰਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਛਰਾਂ ਦੇ ਮਾਂ-ਥੀਣ ਤੇ ਮਾਤਰੀ-ਕਰਮ ਨੂੰ ਧਿਆਨ-ਯੋਗ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਕੇ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਧਰਮ ਨਾਲੋਂ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਜਾਂ ਹੱਠ-ਯੋਗ ਨਾਲੋਂ ਕਿਰਤ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਰੱਬ ਜਾਂ ਦਿੱਬਤਾ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਮੇ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ-ਸਿਰਜਣਾ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਇਸੇ ਲਈ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ:
ਲੋਕੀਂ ਆਖਦੇ ਰੱਬ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ.
ਸਭ ਥਾਂ ਹੈ, ਸਭ ਵਿਚ ਹੈ
ਪਰ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਹਾਲੇ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹਨ ਸੁਜਾਖੀਆਂ।
