Back ArrowLogo
Info
Profile

ਉਸਦਾ ਘਰ ਬਾਗੀਆਂ ਦੀ ਠਾਹਰ ਰਿਹਾ। ਸੀ.ਆਈ.ਡੀ. ਉਸਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਉਪਰ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੀ ਰਹੀ। ਜਪਾਨ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ (1901-03 ਈ.) ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਉਥੋਂ ਦੀ ਓਰੀਐਂਟਲ ਕਲੱਬ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜੋਸ਼ ਭਰਪੂਰ ਲੈਕਚਰ ਦਿੱਤੇ। ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਇਕ ਨਾਵਲ ਲਿਖਿਆ ਜਿਸ ਵਿਚ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨੀਆਂ ਉਪਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅਤਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। (ਪਰ ਇਹ ਨਾਵਲ ਅੱਜ ਮਿਲਦਾ ਨਹੀਂ।) ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਨੂੰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਉਸਨੇ Thundering Dawn ਨਾਂ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਕੱਢਿਆ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿਚ 1904 ਈ. ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਮੁੜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਣ ਲੱਗਾ। 1904 ਈ. ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸੀ ਸਮੇਂ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਲਕੱਤਾ ਵਿਖੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜੋਸ਼ੀਲੀ ਤਕਰੀਰ ਕੀਤੀ ਜਿਸਦਾ ਮਕਸਦ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਵੰਗਾਰਨਾ ਸੀ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਰਾਜਸੀ ਸੁਚੇਤਨਾ ਦਾ ਪਤਾ ਉਸਦੇ ਨਿਬੰਧਾਂ- 'ਵਤਨ ਦਾ ਪਿਆਰ' ਅਤੇ 'ਵੋਟ ਤੇ ਪਾਲੇਟਿਕਸ' (ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਲੇਖ) ਤੋਂ ਵੀ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਪਾਨੀਆਂ ਵਰਗੀ ਅਤਿ ਦੀ ਵਤਨ-ਪ੍ਰਸਤ ਕੌਮ ਵਿਚ ਵਿਚਰਨ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਵੀ ਸੀ, ਆਪਣੀ ਕੌਮੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜੂਝਦੀਆ ਕੌਮਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵੀ ਉਸਨੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜੂਝਦੇ ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼- ਭਗਤਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਤਾ ਸੰਬੰਧ ਵੀ ਸੀ। ਵਤਨ ਦਾ ਪਿਆਰ' ਨਿਬੰਧ ਵਿਚ ਉਹ ਸਾਡੀ ਗੁਲਾਮੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸਾਡੀ ਖ਼ੁਦਗਰਜ਼ੀ ਅਤੇ ਆਚਰਣਕ ਦੀਵਾਲੀਏਪੁਣੇ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ ਉਪਰ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਘਰ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੀ ਕੋਮ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਆਧਾਰ- ਸ਼ਿਲਾ ਹੈ। 'ਵੋਟ ਅਤੇ ਪਾਲੇਟਿਕਸ' ਨਿਬੰਧ ਵਿਚ ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਰਥਿਕ ਸਵੈ- ਨਿਰਭਰਤਾ ਬਿਨਾ ਰਾਜਨੀਤਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹਾਸਿਲ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ। ਸਾਡੀ ਦੁਰਗਤੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਉਹ ਸਾਡੇ 'ਧਨ-ਖਲੇਰੂ' ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲੋਂ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਸਾਡੇ ਕੌਮੀ ਸਰਮਾਏ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਹਾਸਿਲ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀ । ਉਹ ਰੂਸ ਵਰਗੇ ਮੁਲਕਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਭੁਲੇਖੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਮੱਤ ਹੈ ਕਿ ਵੋਟ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨਾਲ ਵੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ 'ਰਾਮ ਰਾਜ' ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ, ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤਕ ਅਸੀਂ ਵੋਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪ੍ਰਤੀ ਗੰਭੀਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਉਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਏਜੰਟਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ 'ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੀ ਹਕੂਮਤ' ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸੋਚਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਸਮਕਾਲੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਮਸਲਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਖਾਸਾ ਸੁਚੇਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਨਿਰੰਕੁਸ਼ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਾ ਨਾਹਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਵਚੇਤਨ ਦੀ ਹੀ ਪ੍ਰਤਿਧੁਨੀ ਹੈ, ਜੋ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਜੂਲੇ ਨੂੰ ਲਾਹ ਦੇਣ ਲਈ ਵਿਆਕੁਲਤਾ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਤਤਪਰ ਸੀ।

86 / 153
Previous
Next