ਕਵੀ-ਕਰਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿਜ਼ਮ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਕਤ ਦੀ ਹਵਾ ਦਾ ਹੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸਮੂਹਿਕ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਸੰਵਾਹਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹੀ ਕਵੀ ਦਾ ਨਿੱਜੀ ਅਨੁਭਵ ਸੰਚਾਰ-ਯੋਗ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਦਾ ਨਿਜਤਵ ਸਮੂਹ-ਮੁੱਖ (ਸਧਾਰਨੀਕ੍ਰਿਤ) ਹੋ ਕੇ ਕਾਵਿ-ਕਿਰਤ ਕਹਾਉਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੱਤ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਰਾਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ :

ਕਾਇਆ ਮੇਰੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਢੇਰੀ

ਮਿੱਤਰ ਬੇਲੀ ਪੌਣਾਂ ਵਾਂਗੂ ਆਏ,

ਸਭ ਰਾਹਾਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਹੂੰਝ ਲਿਆਏ

ਕੁਝ ਪਲ ਬੈਠੇ ਪੈ ਗਏ ਆਪਣੇ ਰਾਹੇ

ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਢੇਰੀ ਕੁਝ ਵਧ ਜਾਏ

ਇਹ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਢੇਰੀ ਕੁਝ ਘਟ ਜਾਏ

ਮੇਰੇ ਰੋਮ ਰੋਮ ਵਿਚ ਮੇਰੇ ਹਾਣੀ

ਮੈਥੋਂ ਆਪਣੀ ਕੀਮ ਨਾ ਜਾਏ ਪਛਾਣੀ।

ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਉਪਯੋਗੀ ਕਲਾ ਮੰਨਣ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਮਾਜਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਕਵਿਤਾ ਜਾਂ ਕਲਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਹਥਿਆਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਚਿੰਤਕਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਆਰਥਿਕ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਗੁਲਾਮੀ ਭੋਗਦੀ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣ ਵਾਸਤੇ ਰੋਹਮਈ ਨਾਹਰਾ-ਸ਼ੈਲੀ ਹੀ ਉਚਿਤ ਕਾਵਿ-ਵਿਧੀ ਹੈ । ਸਥਾਪਤੀ ਦੇ ਦਮਨ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਲਿਤਾੜੀ ਆਮ ਜੰਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤਿ-ਹਿੰਸਾ (Counter-Repression) ਦੇ ਨਾਹਰੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਉਂ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਕਾਵਿ-ਚਿੰਤਨ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਹਥਿਆਰ' ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਖਰ੍ਹਵੇ-ਸੁਰ (ਰੋਹ ਮਈ ਸ਼ੈਲੀ) ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਕਾਵਿ-ਅਨੁਭਵ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰ ਦਾ ਬਦਲ ਮੰਨਣ ਵਾਲੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਕਾਵਿ-ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਕਵਿਤਾ ਸਿਧਾਂਤ/ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸੁਹਜ-ਚਿਤਰ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਸਮਕਾਲੀ ਪ੍ਰਗਤੀਵਾਦੀ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਸੁਹਜ-ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਚੁਣੋਤੀ ਦਿੰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਅਧਰੈਣੀ ਦੇ ਇਕ ਗੀਤ ਵਿਚ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ :

ਮੈਂ ਜਦ ਵੀ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹਾਂ

ਮੇਰੇ ਸਾਹ ਵਿਚ ਬੰਸੀ ਦਾ ਸੁਰ ਜਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ

ਮੈਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਤੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਸੁਣਿਆ ਹੈ

'ਮੇਰਾ ਮਨ ਤਾਂ ਬਸ ਖੜ੍ਹਵਾ ਸੁਰ ਹੀ ਸਹਿੰਦਾ ਹੈ