ِاه کھاندان وی اُسے درکھت دی ِاّک ساکھ هَے جِس توں رِآست پٹےالا پرگٹ هويا, ارتھات چَودھری پھُول دا سبھ توں وّڈا لڑکا تلوک سِںگھ: جِس نُوں تلوکا کهِںدے سن, ِاس کھاندان دا وّڈا هويا هَے, جِس نُوں وّڈا هون دے کارن آپنے باپ دی جگھا دِلی دربار وّلوں چَودھری دا کھِتاب مِلےا۔ ِاس کر کے کھاندان نابھا آپنے آپ نُوں پٹِآلا تے جیںد نالوں آپنا درجا اُّچا کھِآل کردے هن۔ چَودھری پھُول نے ۱۷۴۷ وِّچ چلانا کیتا۔ اَوهدا لڑکا تلوکا جو سںمت ۱۷۱۶ بِ. نُوں اُتپنّ هويا, اُس دی جگھا تے بَےٹھا۔ ِاه گُرُو گوبِںد سِںگھ جی دے سّد بھےجن تے بھراواں سمےت انںدپُر پُّجا تے پهاڑی راجِآں دے ےُّدھ وِّچ گُرُو جی وّلوں لڑدا رِها۔ ِاه گّل اُس هُکمنامے توں سِّدھ هَے جو گُرُو جی نے ۱۷۵۳ وِّچ ِاّک کپڑے تے کٹار سمےت ِانھاں دے پاس بھےجِآ سی جو هُن رِآست نابھا وِّچ مَوجُود هَے, اُس وِّچ گُرُو ساهِب وّلوں ِاه وی لِکھِآ هَے کِ بھاای راما! بھاای تلوکا! تےرا گھر مےرا گھر هَے, آپنے سوار لَے کے جرُور آاُنا۔

ِاس ترھاں ِاه دونوں بھرا کای وار گُرُو جی دے سّدن تے آپنی پھَوج سمےت گُرُو جی دے چرناں وِّچ هاجر هوںدے رهے, جِنھاں دا پھل ِاه هويا کِ ِانھاں دوناں سرداراں دی پت تے سرداری بن گای۔ تلوک سِںگھ آپنے مُلک دا ساهی مالگُجار بن گِآ, ِاس کر کے ِاس مُلک دی ادالت وی اَوهدے هّتھ رهی۔

ِاس نے آپنے نِکے بھرا رام سِںگھ جِس دا پهِلاں نام راما سی اتے جو پٹےالا کھاندان دا بجُرگ سی, پِںڈ پھُول وِّچ رهِ کے بڑی پت بنا لای۔ پِںڈ بھاای رُوپا بھاوےں ِاس پِںڈ دی نیںه سری گُرُو هرِگوبِںد ساهِب بھاای رُوپے دے هّتھوں رکھا گاے سن, کِںتُو اُس دی اُّنتی وِّچ جو لوک رُکاوٹ پاںدے سن۔ اُنھاں نُوں ڈںڈ دے کے ِانھاں دونوں بھراواں ِاه پِںڈ وسايا۔ ِاس کر کے ِانھاں دوناں بھراواں دا ِاّکو جِها هِّسا پِںڈ رُوپے وِّچ رِها, جو هُن کِسے کھاس کارن توں رِآست نابھے وِّچ آ گِآ۔ سرهںد دے دربار وِّچ ِانھاں دی بڑی آبرُو بنی رهی۔ کِںتُو ۱۷۶۱ بِکرمی نُوں جد سری گُرُو گوبِںد سِںگھ ساهِب جی دے دونوں وّڈے ساهِبجادے چمکَور دے مَےدان وِّچ سهید هو گاے, تد اچنچےت ِانیں دِنیں ِاه دونوں بھرا جںگ مُّکن پِّچھوں اُّتھے پُّج کے تلوک سِںگھ نے کدے کھاں سپاهی جو ساهِبجادِآں دے سریر دا رکھوالا سی, چالاں وِّچ لا رکھےا تے رام سِںگھ نے ِاّک کھُوه دیآں لکڑاں ِاکّٹھیآں کر کے دوناں ساهِبجادِآں دے سریر اَوهدے وِّچ رّکھ کے اگنی لگا دِّتی۔ کای کهِںدے هن کِ گوهے (پاتھیآں) دے ڈھےر وِّچ رّکھ کے اّگ لا دِّتی سی۔ سرهںد دے سُوبے نے ِاس کارن ِانھاں نُوں پھڑ کے کَےد کر دِّتا, کِںتُو ِانھاں نے ِاّک ادبھُت ويوںت نال ِاّتھوں چھُٹکارا پا لِآ۔ جد ِاه گّل گُرُو ساهِب جی نے سُنی تد اَوهناں نے ِانھاں دے هّک وِّچ ور دِّتا۔ پھِر ِانھاں نُوں دمدمے ساهِب آپنے هتھیں اںمرِت چھکا کے سِںگھ بنايا تے سرداری بکھسی, جِس کھُسی دے کارن ِانھاں تے ِانھاں دی سںتان نے بهُت ترّکی کیتی۔

چَودھری تلوک سِںگھ جو گُرُو ساهِب دا بھروسے والا سِّکھ سی ۱۷۸۶ بِکرمی نُوں چلانا کر گِآ۔

چَودھری تلوکے دا وِآه پِںڈ روڑی وِّچ چَودھری سَےدو دے گھر اَوهدی لڑکی بکھتے نال هويا سی, جِس توں دو پُّتر گُردِت سِںگھ تے سُکھچَےن سِںگھ اُتپنّ هواے۔ سُکھچَےن سِںگھ جیںد

رِآست دا وّڈا هويا هَے تے گُردِت سِںگھ رےاست نابھے دا۔ چَودھری دا کھتاب وڈا هون کر کے گُردِت سِںگھ نُوں مِلِآ۔ ِاس دا وِآه پِںڈ موڑ کے سردار سردُول سِںگھ دی لڑکی راج کَور نال هويا, جِس دے ِاّک لڑکا سُورتیآ سِںگھ ۱۷۶۹ وِّچ اُتپنّ هويا۔ چَودھری گُردِت سِںگھ دا سرهِںد دے سُوبے نال بهُت مےل گےل سی۔ کای ِاّک سرهدی جھگڑے نِپٹان لای ِانھاں نُوں هی ےوگ تے وِدوان سمجھ کے بھےجِآ کردا سی, جِس توں گُردِّت سِںگھ نے بهُت جِآدا پرسِّدھتا پاای۔ اَوهناں هی دِناں وِّچ دھنَولے والے جوںدے جّٹاں دا جھگڑا جو لاگے دی وسوں نال چّل رِها سی, جِس دے واستے همےساں کٹا وڈھ هوںدی رهِںدی سی۔ اَوس دے پھَےسلا کرن واستے جد سںمت ۱۸۰۶ بِ. نُوں سُوبا سرهںد نے سردار گُردِت سِںگھ نُوں بھےجِآ تد ِاس نے ِانھاں نُوں بهُت پھاِادا پُچاےا۔ دھنَولے دے لاگے ِاّک کھںڈر سی اَوتھوں پھَےسلے واستے رهِن دے دِناں وِّچ ِاه جگھا چَودھری گُردِت سِںگھ نے وساای۔ کهِںدے هن کِ ِاّتھوں ِاس نُوں ِاّک کھجانا مِلِآ۔ ِاس تھاں نُوں اَوهنے هّچھا سمجھ کے ِاّک کّچی تھڑی بنا لای تے اَوتھے هی آپنی جگھا نِےت کر لای۔ اَوس وےلے مُگلیآ سلتنت دا سُورج است هو رِها سی۔ سردار آلا سِںگھ ولوں تّک تّک کے چَودھری گُردِت سِںگھ نے وی آپنے پاس بهُت ساری پھَوج ِاکّٹھی کر لای تے تِنّ پِںڈ بڈور والے نَو مُسلم راجپُوتاں دے کُجھ پِںڈ ِاس نے دبا لاے۔ پھِر ۱۸۰۷ وِّچ جِمیںداراں توں جمین لَے کے کسبا سںگرُور جو گَےرآباد سی تے کاپھی مُدت تک رایس نابھے دے کبجے وِّچ رهِ چُّکا سی, اَوه پِّچھوں جیںد دے رایس نے کِسے ترھاں نال آپنے کبجے وِّچ کر لِآ سی, جو هُن وی اَوهناں دے پاس هَے۔

سردار گُردِت سِںگھ نے مُگلیآ کھاندان دے اَےسورج دے مِٹن سمےں بهُت سارے ِالاکے تے کبجا کر کے کھُسهالی بنا لای سی, کِںتُو ِاهدی آپنے بھرا سُکھچَےن سِںگھ نال سدا هی کھٹپٹی بنی رهِںدی سی۔ بلکِ دوهاں وِّچ سِر دھڑ دا وَےر لگا رهِںدا سی, جِس وِّچ ِاّک دِن دھنَولے دے پاس گُردِّت سِںگھ دا وڈا لڑکا سُورتےا سِںگھ جو ِاّک بڑا کھُوبسُورت جوان سی, جںبُور دے پھٹ جان دے کارن پھٹڑ هو کے ۱۸۰۹ بِ. وِّچ چلانا کر گِآ۔

ِاس جھگڑے دا کارن پِںڈ پھُول سی جو سُکھچَےن سِںگھ دے کبجے وِّچ سی۔ چَودھری گُردِت سِںگھ وڈا هون دے کارن آپنے آپ نُوں اُهدا وارس سمجھدا سی تے ِاس کر کے ِاسے سوچ وِّچ لگا رهِںدا سی۔ سُکھچَےن سِںگھ دے چلانے مگروں اُهدے گھر والی آپنے لڑکے سمےت جد آپنے پِتا دے گھر پِںڈ تلوںڈی ِاّک وِآه دے مَوکے تے گای تد پِّچھوں گُردِت سِںگھ نے ِاس پِںڈ تے کبجا کر لِآ تے هُن تک ِاه پِںڈ نابھے دے کبجے وِّچ هی هَے۔

۳. گُردِت سِںگھ دا چلانا تے همیر سِںگھ دا گّدی تے بَےٹھنا

سُورتیآ سِںگھ دے دو پُتر سن, همیر سِںگھ تے کپُور سِںگھ۔ سںمت ۱۸۱۳ نُوں چَودھری گُردِت سِںگھ دے چلانے مگروں همیر سِںگھ نے اُهدی جگھا سںبھالی تے دوناں بھراواں نے هر هملے وِّچ سر: آلا سِںگھ دے نال رهِ کے بڑی ترّکی کیتی۔ لاهووال والے کھےڑے جِمیںداراں نے جِنھاں دے کای ِاّک پِںڈ ِاس ِالاکے وِّچ هن, سر: آلا سِںگھ نُوں آپنی مدد تے لِآ کے مالےرکوٹلے دے تھانےدار نال لڑاای کر کے لاهووال توں کّڈھ کے آپنا کبجا کر لِآ۔ سر: آلا سِںگھ دا ڈےرا پِںڈ دُلدی وِّچ رِها۔ ِاس کر کے ِاه پِںڈ رِآست پٹِآلے دا هَے۔