ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੋਚੀ। ਅਜੋਕਾ ਮਨੁੱਖ ਬਹੁਤਾ ਸਿਆਣਾ ਹੈ; ਉਹ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਰਾਹ ਰੋਕਣ ਦੀ ਕੁਸੋਚੇ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ।

ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬਦਲ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਅਸਲ ਦੀ ਨਕਲ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ। ਉਹ ਸੁਖ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਰੋਗ ਅਤੇ ਸੁਹਜ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਭਰਮ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦਾ। ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸੋਚ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ "ਸਰਵ ਵਿੱਚ ਸ੍ਵੈ" ਦਾ ਅਤੇ "ਸ੍ਵੈ ਵਿੱਚ ਸਰਵ" ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਇੱਕ ਭਰਮ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਪਾ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹਉਮੈ ਨੂੰ ਵਿਰਾਟ ਰੂਪ ਦਿੰਦਾ ਆਇਆ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਨੇਕਤਾ ਨੂੰ ਅਨੇਕਰੂਪਤਾ ਵਿੱਚ ਸਮਝਣ, ਸਤਿਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪਰਵਾਨਣ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦੇ ਕਲਚਰਡ ਹੋਣ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ, ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਸੁਹਿਰਦਤਾ, ਸਹਾਨੁਭੂਤੀ ਅਤੇ ਸੰਮਾਨ ਸਹਿਤ ਜਾਣਨ ਵਿੱਚ ਸੂਖਮ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਭੇਤ ਹੈ।

ਸੂਖਮ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਭਾਵੇਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸੱਭਿਅਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਕੇਵਲ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸੋਚ ਅਤੇ ਸਨਅਤੀ ਸਮਾਜਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਜੁ ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂ ਸਾਇੰਸ ਧਰਤੀ ਉਤਲੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਧਰਤੀਉਂ ਬਾਹਰਲੇ ਕਿਸੇ ਹੁਕਮ ਦੀ ਖੇਡ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ ਸਗੋਂ ਧਰਤੀ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨੇਮਾਂ ਦਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ।