ਸੱਤਾ-ਸੰਤੁਲਨ, ਸਰਬਸੱਤਾ ਅਤੇ ਸਾਇੰਸ

-1-

ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ, ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਵਾਧੇ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਦਲੀਲ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ, ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਦੇ ਆਏ ਹਨ। ਸਿਪਾਹੀਆਂ-ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ, ਯੁੱਧ-ਕਲਾ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ, ਜੰਗੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਉੱਨਤੀ, ਆਪਣੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ, ਯੁੱਧ-ਪ੍ਰੀਅਤਾ, ਬਹਾਦਰੀ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਜਿੱਤ-ਪ੍ਰੀਅਤਾ ਵਰਗੇ ਭਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸੈਨਿਕ ਗਠ-ਬੰਧਨ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਹਰ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਆਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧੀ ਦੇਸ਼ ਜਿੰਨੀ ਜਾਂ ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤੀ ਸੱਤਾ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਿਆਣਪ ਸਮਝਦਾ ਆਇਆ ਹੈ।

ਇਸ 'ਸਿਆਣਪ' ਨੂੰ ਅਤੇ ਇਸ ਸਿਆਣਪ ਵਿੱਚੋਂ ਉਪਜਣ ਵਾਲੇ ਕੌਮੀ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ, ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ (Balance of Power) ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੱਤਾ-ਸੰਤੁਲਨ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ; ਪਰੰਤੂ, ਇਸ ਸਿਆਸੀ ਵਿਵਹਾਰ ਦਾ ਨਾਮ-ਕਰਣ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ (ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ) ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ਯੂਨਾਨੀ ਵਿਚਾਰਵਾਨ ਡਿਮਾਸਥੀਨੀਜ਼ (Demosthenes) ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਕੋਟਿੱਲਯ (ਚਾਣਕਿਯ) ਸੱਤਾ-ਸੰਤੁਲਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਹਨ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਲਗਪਗ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ । ਡਿਮਾਸਥੀਨੀਜ਼ 383 ਪੂ: ਈ: ਵਿੱਚ ਜਨਮਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਏਥਨਜ਼ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਸੀ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਖ਼ਾਨਿਆਂ ਦਾ ਮਾਲਕ, ਇੱਕ ਧਨਾਢ ਯੂਨਾਨੀ ਸੀ। ਡਿਮਾਸਥੀਨੀਜ਼ ਨੂੰ ਯੂਨਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਵਕਤਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਧੀਨ ਏਥਨਜ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਮੈਸੇਡੋਨੀਆਂ (ਮਕਦੂਨੀਆਂ-ਸਿਕੰਦਰ ਦਾ ਦੇਸ਼) ਦੀ ਅਪਾਰ ਸੈਨਿਕ ਬਕਤੀ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਸਿਕੰਦਰ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਫਿਲਿਪ ਨੇ 338 ਪੂ: ਈ: ਵਿੱਚ ਏਥਨਜ਼ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਲੱਕ ਤੋੜਵੀਂ ਹਾਰ ਦਿੱਤੀ। ਏਥਨਜ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਣਕਾਰ ਈਸਕੀਨੀਜ਼ (Aeschines), ਜੋ ਯੂਨਾਨ ਦਾ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਦੂਜੇ ਨੰਥਰ ਦਾ ਵਕਤਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਸੀ । ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਯੂਨਾਨੀ ਲੋਕ ਜੰਗ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਅਪਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸਿਕੰਦਰ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਫਿਲਿਪ, ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਕਰਨ। ਈਸਕੀਨੀਜ਼ ਦੇ ਧੜੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਡਿਮਾਸਥੀਨੀਜ਼ ਉੱਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ। ਆਪਣੀ ਸਫ਼ਾਈ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਡਿਮਾਸਥੀਨੀਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਕਿ ਯੂਨਾਨੀ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਜਿਸਦਾ