ਏ। ... ਕੌਣ ਸਰਵਣ ਬਣ ਸਕਦਾ ਏ ? ... ਤੇ ਚੁੱਕ ਸਕਦਾ ਏ ਵਹਿੰਗੀ। ਇੱਕ ਰਾਮ ਲੱਖਾਂ ਰਾਵਣਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਮਾਰੇਗਾ ... ? ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੋਰ ਸੀਤਾ ਦੀਆਂ ਅਗਨੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਹੋਣਗੀਆਂ-ਬਸ ਬਸ ! ਹੋਰ ਸਰਵਣ ਨਹੀਂ ... ਨਾ ਹੀ ਸਰਵਣ ਦੀ ਵਹਿੰਗੀ ... ਨਾ ਰਾਮ ... ਬਸ ਬਸ।"

ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਪਰਿਵਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਉਧੇੜਦੇ, ਪਰਤਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਔਰਤ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਪਤਨੀ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਾਂ। ਨਾ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਮਨਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਹੰਢਾਉਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਲਾਈ ਸਮਝਦੀ ਹੈ।

ਸੁਰਿੰਦਰ ਰਾਮਪੁਰੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ 'ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੇਲਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ’ ਅਜੋਕੀ ਔਰਤ ਦਾ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਿਥੇ ਸਮਾਜਕ ਮੁੱਲਾਂ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਵ ਆਇਆ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਦੇ ਰੁਤਬੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਆਇਆ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਪੰਚ ਬਣਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਸਰਪੰਚੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਸੀਟਾਂ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਰਾਖਵੀਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਕਈ ਰਾਹ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਸਦਕਾ ਹੀ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਇੱਕ ਔਰਤ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਹੀ ਸੁਨੀਤਾ ਵਿਲੀਅਮ ਹੋਰ ਮਰਦਾਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਜਾ ਸਕੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਹੀ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਰਾਜ ਕੌਰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸਰਪੰਚ ਬਣ ਸਕੀ। ਔਰਤ ਨੂੰ ਮਰਦ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਦਰਜਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ ਹੁਣ ਔਰਤ ਦੱਬੀ-ਘੁਟ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਥਕੰਡੇ ਵਰਤ ਕੇ ਦਬਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ। ਹਾਂ ਸਮਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਤਬਕਾ ਔਰਤ ਦੀ ਇਸ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨਹੀਂ ਬਦਲੀ। ਉਹ ਬਾਹਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇ ਔਰਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਵਧਦੇ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਇਸੇ ਹੀ ਸੱਚ ਨੂੰ ਉਘਾੜਦੀ ਹੈ।

ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰ ਚੁੱਕੀਆਂ ਕਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਇਤਿਹਾਸ ਬਣ ਚੁਕੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਚੁੱਪ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੇਲਿਆਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਵੀ ਬੀਤ ਚੁੱਕੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਹੀ ਗੱਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿਰਫ਼ ਮਰਦ ਹੀ ਸਰਪੰਚ ਬਣ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਰਾਜ ਕੌਰ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਪਿੰਡ ਦਾ ਸਰਪੰਚ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਦੀ ਸੀਟ ਔਰਤ ਲਈ ਰਾਖਵੀਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਇਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸੀਟ ਉੱਪਰ ਕਿਸੇ ਤਕੜੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਜਿਸ ਉੱਪਰ ਉਸ ਦਾ ਰੋਅਬ ਰਹੇ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਚਲਾ ਸਕੇ। ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਹਰਬੀਰ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਕਿ ਰਾਜ ਕੌਰ ਨੂੰ ਇਹ ਚੋਣ ਲੜਾਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੇ। ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਖੁਸ਼ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜ ਕੌਰ ਦੇ ਸਰਪੰਚ ਬਣਨ ਨਾਲ ਸਰਪੰਚੀ ਵੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹੇਗੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਵੀ ਕਰਵਾ ਲਵੇਗਾ।

ਰਾਜ ਕੌਰ ਇੱਕ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਸੁਲਝੀ ਕੁੜੀ ਹੈ। ਉਹ ਬੜੇ ਸੁਚੱਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਉਸ ਨਾਲ ਖੜੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪਿੰਡ ਵਿਚੋਂ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ, ਰਿਸ਼ਵਤਖੋਰੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਕੁਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰੜ ਵਾਲੀ ਕੁੜੀ ਆਪਣਾ ਸਰਪੰਚੀ ਦਾ ਕਾਲ ਪੂਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਰ, ਅਗਲੀ ਚੋਣ ਲਈ ਪਿੰਡ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਚੋਣ ਨਾ ਲੜ ਸਕੇ।

ਰਾਜ ਕੌਰ ਦਾ ਪਤੀ ਹਰਬੀਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੀ ਵਾਰੀ ਕਿਸ ਨੂੰ ਸਰਪੰਚ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, "ਐਤਕੀਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਣਾ ਪੈਣੈ। ਰਾਜੋ ਨੇ ਤਾਂ ਬੇੜਾ ਹੀ ਗਰਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।