Back ArrowLogo
Info
Profile

ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਐਸਾ ਹੈ ਜੋ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੱਸ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਹ ਕੁਝ ਵੀ ਘੱਟ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਵਿਧੀ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਦਰਸ਼ਨ ਜਾਂ ਸਮਕਾਲ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਭਤਾਂ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧੀ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੈ ਉਸਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਗਿਆਨ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਪੱਛਮੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸੰਬੰਧੀ ਇਸ ਅਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਤੇ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨੂੰ 'ਸੁਕਰਾਤੀ ਸਮੱਸਿਆ' ਕਿਹਾ। ਪਲੈਟੋ ਤੇ ਜ਼ੀਨੋਫੋਨ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੀ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸੁਕਰਾਤੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰ ਵਿਚਾਰ ਹੋਈ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਦੌਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਨੇ ਜਦੋਂ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਤਾਂ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਭਖਵੀਂ ਵਿਚਾਰ-ਚਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਸੁਕਰਾਤੀ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਭਾਵ ਉਸ ਸਵਾਲ ਤੋਂ ਹੈ ਜੋ ਸੁਕਰਾਤ ਬਾਰੇ ਮਿਲਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚਲੇ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਚਰਿੱਤਰ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਰੋਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਰਿਸਤੋਫੋਨਸ ਦੇ ਹਾਸ-ਨਾਟਕ, ਜ਼ੀਨੋਫੋਨ ਦੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਅਤੇ ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਦੀ ਦੱਸ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਰਿਸਤੋਫੇਨਸ ਦੇ ਨਾਟਕ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਰੂਪ ਵਜੋਂ ਇਕ ਚਿੰਤਕ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਇਆ ਗਿਆ। ਅਰਿਸਤੋਫੇਨਸ ਇਕ ਕਵੀ ਸੀ ਤੇ ਸੁਕਰਾਤ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਨਿੱਜੀ ਮਾਲੂਮਾਤ ਨੂੰ ਨਾਟਕੀ ਪੁੱਠ ਚਾੜ੍ਹ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਪਲੈਟੋ ਨੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਇਸ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਹ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਗ਼ੈਰਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਹਿਕਾਰਤ ਨਾਲ ਦੇਖਣ ਲੱਗਾ। ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਸੁਕਰਾਤ ਦੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਅਤੇ ਸਜ਼ਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਲੰਮੇ ਦੌਰ ਵਿਚ ਉਸ ਬਾਰੇ ਇਸੇ ਨਾਟਕ ਉੱਪਰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯਕੀਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। 'ਸੁਕਰਾਤੀ ਸਮੱਸਿਆ' ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਸਿਰਾ ਜੀਨੋਫੋਨ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਸੁਕਰਾਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜ਼ੀਨੋਫੋਨ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'Coversations of Socrates' ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਧਿਆਨ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਤੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕਤਾ ਦੀ ਥਾਂ ਨੈਤਿਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਉੱਪਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਸੰਵਾਦਾਂ ਵਾਂਗ ਸੁਕਰਾਤ ਨੂੰ ਬਹਿਸ ਦੀ ਇਕ ਧਿਰ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ। ਸਗੋਂ ਜ਼ੀਨੋਫੋਨ ਦਾ ਸੁਕਰਾਤ

49 / 105
Previous
Next