Back ArrowLogo
Info
Profile

ਸਾਰੇ ਯੂਨਾਨੀ ਰਾਜਾਂ ਤੱਕ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸਥਾਪਿਤ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਇਹ ਚਿੰਤਕ ਤੁਰਦੇ-ਫਿਰਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਅਦਾਰੇ ਸਨ। ਬਾਹਰੀ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪੈਣ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਾਹਿਰ ਸੋਫਿਸਟਾਂ ਨੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਸੁਭਾਸ਼ਣੀ ਵਿਧੀ (Rhetoric) ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ। ਰੈਟਰਿਕ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਸਰੋਤੇ ਨੂੰ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੋਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਨਮੋਹਕ ਭਾਸ਼ਣਕਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਸਰੋਤੇ ਦਾ ਸਵਰਗ ਹੈ ਪਰ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਰਤ ਕਿਸੇ ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰ ਨੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਰਹੇ ਪਾਠਕ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰੀ ਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹਲੂਣਾ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਵਿਚਾਰ ਮਨ ਵਿਚ ਕੁੰਡਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਬੈਠੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਗਿਆਨ ਇਕ ਸਵਰ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਸੁਭਾਸ਼ਣਕਾਰੀ ਸਰੋਤੇ ਨੂੰ ਮੰਤਰ-ਮੁਗਧ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਖਰਖਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਰਤਮਾਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਵਿਧੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰੇਟਰਿਕ ਵਰਤਮਾਨ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸਿਧਾਂਤਕ ਪੈਂਤੜੇ ਤੇ ਸੋਚਣ ਨਹੀਂ ਲਾਉਂਦੀ ਬਲਕਿ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੱਕ ਘਟਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਰੋਤੇ ਦਾ ਘਟਨਾਵੀ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਣਾ ਸੋਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਚਿੰਤਨਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਚਾਰ ਅਵਰੋਧਕਤਾ ਦੀ ਥਾਂ ਸੁਭਾਸ਼ਣਕਾਰੀ ਵਿਚ ਸਰਲ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਾਕ ਇਕ ਲੜੀ ਵਿਚ ਪਰੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਰੋਤਾ ਇਕ ਵਾਕ ਦੇ ਜਾਦੂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੁੰਦਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਅਗਲਾ ਵਾਕ ਦਾਗ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚਕਾਚੌਰ ਕਿਸੇ ਜਾਣੂ ਵਾਂਗ ਸੰਘਣੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਇਕਪਾਸੜ ਪ੍ਰਵਚਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸੌਖੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤਾ ਸਮਰਪਣ। ਸਰੋਤੇ ਦੀ ਆਪਣੀ ਚੇਤਨਾ ਰਹੱਸ ਦੀ ਧੁੰਦ ਵਿਚ ਗਵਾਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੋਫਿਸਟਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਵਿਆਪਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪਰਸਾਰਿਆ ਵੀ। ਹਰ ਸੋਫਿਸਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਜੋ ਆਮ ਕਰਕੇ ਨੌਜਵਾਨ ਤੇ ਅਮੀਰ-ਘਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਿਆਨ-ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੇ ਬਦਲੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਸੋਵਿਸਟਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਰਤਾਰੇ ਬਾਰੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਭਾਸ਼ਣਕਾਰੀ ਮੁਹਾਰਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਰਤਾਰੇ ਬਾਰੇ ਦੋਵਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ (ਹਾਂ-ਵਾਚੀ ਤੇ ਨਾਂਹ-ਵਾਚੀ) ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਸੀ ਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਸੁੰਨ ਕਰੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਸੋਫਿਸਟਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਯੂਨਾਨੀ ਰਾਜ ਵਿਚ ਰਾਜਿਆਂ, ਧਰਮ-ਸੰਪ੍ਰਦਾਵਾਂ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਏਥਨਜ਼ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ

55 / 105
Previous
Next