ਸੈਸ੍ਰਿਸਟੀ ਕਾਰਜਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਸਨ। ਸੋਫਿਸਟਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਹੀ ਤਾਂ ਡਵਿੱਖ ਵਿਚ 500 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਏਥਨਜ਼ ਦੀ ਸੰਸਦ ਵਿਚ ਬਹਿਸਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਸੋਫਿਸਟ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ 'ਚਹੇਤੇ-ਗਿਆਨ' ਨਾਲ ਲੈਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸੋਫਿਸਟ ਦਰਸ਼ਨ ਵਧੇਰੇ ਸੋਖਾ ਸੀ। ਇਹ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿਖਿਆਰਥੀ/ਸਰੋਤੇ ਨੂੰ ਸਹਿਮਤ ਹੋਣਾ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਪੂਰਵਲੇ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਪ੍ਰਾਭੌਤਿਕੀ ਸੀ ਤਾਂ ਸੋਫਿਸਟ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਰਧਾਮਈ ਅਧਿਆਤਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵਿਚਾਰਾਂ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ। ਸੱਚ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਦੀ ਥਾਂ ਸਰੋਤੇ ਨੂੰ ਸਹਿਮਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਰਕ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਸੋਫਿਸਟ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸੰਪੂਰਨ ਜਾਂ ਵਿਆਪਕ ਸੱਚ ਵਰਗੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। 485 ਈ. ਪੂ. ਤੋਂ 411 ਈ. ਪੂ. ਦੇ ਸੋਫਿਸਟ ਪ੍ਰੋਟਾਗੋਰਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਰ ਵਸਤੂ ਸਾਪੇਖ ਹੈ ਤੇ ਕੱਲ੍ਹਾ ਮਨੁੱਖ ਹੀ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਕਸੌਟੀ ਹੈ। ਚੰਗਿਆਈ ਜਾਂ ਬੁਰਾਈ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ ਮਨੁੱਖ 'ਤੇ ਹੀ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। 485 ਈ. ਪੂ. ਤੋਂ 380 ਈ. ਪੂ. ਦੇ ਸੋਫਿਸਟ ਚਿੰਤਕ ਲਿਓਨਤਿਨੀ ਜਾਰਜੀਅਸ ਆਪਣੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਥਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਮਨੁੱਖ ਕੁਝ ਜਾਣ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ, ਜੇ ਜਾਣ ਲਵੇ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਵਰਣਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਤੇ ਜੇ ਉਹ ਵਰਣਨ ਕਰ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ।"⁹

ਬਿਨਾ ਸ਼ੱਕ ਸੋਫਿਸਟਾਂ ਨੇ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਗ ਜੜ੍ਹਤਾ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਸਾਧਾਰਣ ਬੰਦੇ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਸੀ ਕਿ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਸਹੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਪੱਕੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਸੋਫਿਸਟਾਂ ਨੇ ਮਨੋ-ਕਲਪਿਤ ਗਿਆਨ ਉੱਪਰ ਝਾੜੂ ਫੇਰ ਕੇ ਮਨੁੱਖ ਕੇਂਦਰਿਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਤਮਾਮ ਸੀਮਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਰਾਜਸੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਪਕੜ ਕਾਰਨ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਸੋਫਿਸਟਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਹੁਤ ਵਧ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਹ ਮਨੋਤ ਕਿ ਗਿਆਨ ਸੁਭਾਸ਼ਣਕਾਰੀ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿਚ ਜਿੰਨੇ ਤਰਕ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਓਨੇ ਹੀ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹੀ ਅਸਲ ਗਿਆਨ ਹੈ। ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਕਿ ਗਿਆਨ ਇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਸਹੀ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਬੱਸ ਇਕ ਪੱਖ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸੋਫਿਸਟਾਂ ਦੇ ਧਨ ਦੇ ਕੇ ਬਣੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦਾਂ ਦੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਏਥਨਜ਼ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਹੀ ਵਧਾਈ ਬਲਕਿ ਉਹ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਵਾਂਗ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਫੈਲ ਗਏ ਤੇ ਏਥਨਜ਼