yooke vich agaleean aam chonaan tak vott paaun dee umar 18 saal ton ghattaa ke 16 saal keetee jaavegee

eih vaadaa ik naven chon bil raaheen pesh keete jaa rahe upaavaan de ik samooh daa hisaa hai| hor tabadeeleean vich vottar aaeeddee de tauar te yooke duaaraa jaaree keete baink kaaraddaan noo saamal karanaa, aattomaittik vottar rajisattresn val vadhanaa ate videsee dakhalandaazee ton bachaa lee raajaneetik daanaan fa39;te niyamaan noo sakhat karanaa saamal hai|sakaattalaindd ate velaj vich sathaanak kauansal chonaan ate sainedd ate sakaattis sansad deean chonaan lee ghatto ghatt vott paaun dee umar pahilaan hee 16 saal hai| haalaank yooke sansad, ingalaindd vich sathaanak chonaan ate utaree aaeiralaindd vich saareean chonaan samet hor chonaan lee, ih umar 18 saal hai|yooke bhar vich vott paaun dee umar noo 16 saal tak ghattaaunaa vottaraan lee sabh ton vaddaa badalaa hovegaa kiaunk 1969 vich isanoo 21 ton ghattaa ke 18 keetaa giaa see|votting dee umar noo 16 saal tak ghattaaun daa vaadaa lebar de chon maineefaisatto vich saamal keetaa giaa see par ih pichhale garameean de kingaj bhaasn vich saamal naheen see, jo aaun vaale maheeniaan lee sarakaar deean tarajeehaan noo niradhaarat karadaa hai|sarakaar ne hun pusttee keetee hai ki uh agaleean aam chonaan vich 16 ate 17 saal de bachiaan lee vott paaun de adhikaar vich badalaa liaaun dee yojanaa banaa rahee hai, jo ki 2029 tak honeean han|aup pradhaan mantaree ainjelaa renar ne beebeesee noo dasiaa fatuott;main 16 saal dee umar vich maan banee see, tuseen kam fa39;te jaa sakade ho, tuseen aapane ttaikas adaa kar sakade ho ate mainoo lagadaa hai ki lokaan noo 16 saal dee umar vich vott paaunee chaaheedee hai|fatuott;haalaank, kanjravettiv saiddo mantaree paal homaj ne kihaa ki sarakaar dee sathitee niraasaajanak tauar fa39;te ulajhan vaalee see| usane kaamanaj vich puchhiaa, fatuott;ih sarakaar kiaun sochadee hai ki ik 16 saal daa bachaa vott paa sakadaa hai jisanoo laattaree ttikatt khareedan, sraab peen, viaah karan, jaan jang vich jaan, jaan ithon tak ki uhanaan chonaan vich kharrhe hon dee ijaajt naheen hai jinhaan vich uh vott paa rahe hanafatuott;fanabasap;kee aalochakaan daa kahinaa hai ki ih lebar noo laabh pahunchaa sakadaa hai kiaunk nauajavaanaan de khabepakhee paaratteean noo vott paaun dee jiaadaa sanbhaavanaa hundee hai|haalaank, pol sujhaa dinde han ki lebar dee nauajavaan vott noo greenaj, libaral ddaimokarettas ate rifaaram yooke duaaraa khohe jaan daa khtaraa hai|yooke vich 16 ate 17 saal dee umar de lok 16 saal ate is ton vadh umar dee aabaadee daa siraf 3 han, is lee khojakarataavaan daa kahinaa hai ki kul vott hisedaaree fa39;te prabhaav naamaatar hon dee sanbhaavanaa hai, khaas karake kiaunk chhottee umar samoohaan lee votting ghatt hundee hai|sarakaar ne saare daaviaan noo rad kar ditaa hai ki uh badalaa liaa rahee hai kiaunk is naal lebar noo faaeidaa hovegaa| renar ne kihaa, fatuott;ih kise khaas paarattee lee vottaan vich heraaferee karan dee kosis karan baare naheen hai| ih lokatantar ate nauajavaanaan noo aapanee gal kahin daa mauakaa den baare hai|fatuott;fanabasap;vottar aaeeddeesarakaar duaaraa niradhaarat hor yojanaavaan vich grett britten vich vott paaun lee saveekaar keete ge aaeeddee dee soochee noo yooke duaaraa jaaree keete baink kaaraddaan tak vadhaaunaa saamal hai|lebar ne 2023 vich kanjravettivaan de adheen vottar aaeeddee dee surooaat daa virodh keetaa see par aapane chon maineefaisatto vich paarattee ne neetee noo pooree tarhaan khatam karan dee bajaae fatuott;niyamaan vich asangateean noo door karanafatuott; daa vaadaa keetaa see|chon kamisn de anusaar, pichhale saal deean aam chonaan vich vott naa paaun vaale lagabhag 4 lokaan ne kihaa ki ih vottar aaeeddee niyamaan de kaaran see| par kanjravettivaan ne sujhaa ditaa ki baink kaaraddaan noo vottar aaeeddee vajon aagiaa den naal bailatt baakas dee surakhiaa noo kamajor keetaa jaa sakadaa hai|sarakaar ne kihaa ki uh aaun vaale saalaan vich aseen surakhiaa upaavaan de naal ik savaichaalat vottar rajisattresn sakeem banaaun lee vee kam karaange, fanabasap;taan jo lok aapanee rajisattresn sathitee ton jaanoo hon ate jekar uh chaahun taan chon kar sakan|varatamaan vich yooke vich lokaan noo vott paaun lee rajisattar karan dee lorr hundee hai, jo ki aauanalaaeen jaan kaagajee faaram dee varaton karake keetaa jaa sakadaa hai|chon kamisn daa andaajaa hai ki lagabhag 80 lakh lok galat dtang naal rajisattaradd han jaan pooree tarhaan chon rajisattar ton gaaeib han, is mude naal nijee kiraaedaaraan ate nauajavaanaan noo bahut jiaadaa prabhaavit keetaa jaa sakadaa hai|2023 dee ik riporatt vich ih sujhaa ditaa giaa see ki ik savaichaalit pranaalee vich paasaporatt dafatar varage sangatthan saamal ho sakade han jo chon rajisattresn adhikaareean noo vott paaun de yog lokaan de naam ate pate pradaan karade han taan jo uh rajisattar ho sakan|sarakaar ne kihaa ki isadeean yojanaavaan daa arath hovegaa ki yog vottaraan noo sarakaaree ejanseean vichakaar ddettaa dee bihatar saanjh duaaraa sidhe chon rajisattar vich saamal keetaa jaa sakadaa hai|eih kiven kam karegaa isadee aje pusttee naheen keetee gee hai, sarakaar ne kihaa hai ki ih vakhavakh tareekiaan dee jaanch karan dee yojanaa banaa rahee hai|naisnal yooneean aaf sattooddainttas ne votting dee umar ghattaaun noo nauajavaanaan lee ik vaddee jit dasiaa| isane sarakaar noo vottar aaeeddee kaanoonaan noo rad karake, aattomaittik vottar rajisattresn laagoo karake ate sakoolaan ate kaalajaan vich raajaneetik saakharataa noo utasaahit karake 16 ate 17 saal de bachiaan lee vott paaunaa jinaa sanbhav ho sake aasaan banaaun dee mang keetee|