پاسپورٹ: ِاتِهاس, مهّتتا اتے وِسےس هّک

پاسپورٹ دا ِاتِهاس: پراچین سمےں توں لَے کے آدھُنِک ےُّگ تّک سدیآں توں پاسپورٹ نے منُّکھی گتیسیلتا وِّچ ِاّک مهّتوپُورن بھُومِکا نِبھاای هَے۔ جدوں کِ سمےں دے نال پاسپورٹ دا پھارمَےٹ اتے ِاسدا اُدےس وِکست هويا هَے, پاسپورٹ دا بُنِآدی کارج ِاّک ےاتری دی پچھان دی پُسٹی کرنا اتے سرهّداں پار کرن دی ِاجاجت دےنا۔ پاسپورٹ دا ِاتِهاس هجاراں سال پُرانا هَے اتے ِاس وِّچ مهّتوپُورن تبدیلیآں آایآں هن, کھاس کرکے پِچھلی سدی وِّچ۔ پاسپورٹ دے پراچین مُول 1. پراچین لِکھتاں وِّچ سُرُوآتی هوالے پاسپورٹ ورگے دستاوےج دے سبھ توں پُرانے درج جِکراں وِّچوں ِاّک باایبل وِّچ, کھاس تَور 'تے نهمےاه دی کِتاب (لگبھگ 450 ایسا پُورو) وِّچ پرگٹ هُںدا هَے۔ پھارسی راجا ارتهسستا پهِلے دے سےوک نهمےاه نُوں راجا وّلوں ِاّک پّتر دِّتا گِآ سی جِسنے اُسنُوں ےرُوسلم جاںدے سمےں وِدےسی کھےتراں وِّچوں سُرّکھِات لںگھن دی آگِآ دِّتی سی۔ ِاه دستاوےج ِاّک آدھُنِک پاسپورٹ واںگ ِاّک ادھِکارت ےاترا پرمِٹ وجوں کںم کردا سی۔ 2. رومن سامراج (27 ایسا پُورو - 476 ای.) رومن سامراج دے سِکھر دَوران, ادھِکاریآں اتے کوریاراں کول ڈِپلومے جاں پرسںسا پّتر وجوں جانے جاںدے ےاترا دستاوےج هُںدے سن, جو اُهناں نُوں وّکھ-وّکھ پراںتاں وِّچوں سُرّکھِات رستا پردان کردے سن۔ ِاه دستاوےج وپار, پھَوجی گتیوِدھیآں اتے کُوٹنیتک ےاترا لای جرُوری سن۔ 3. مّدھ ےُّگ (5ویں - 15ویں سدی) مّدھکال وِّچ چین دے لوکاں نُوں وّکھ-وّکھ کھےتراں وِّچ جان لای ےاترا پرمِٹاں دی لوڑ هُںدی سی۔ مںگول سامراج (13ویں-14ویں سدی) نے دھات دے بنے وِسےس  پاسپورٹ جاری کیتے, جِس نال ےاتری آپنے وِسال کھےتراں وِّچوں سُرّکھِات ڈھںگ نال لںگھ سکدے سن۔ مّدھکالی ےُورپ وِّچ, ستھانک ساسکاں نے آپنیآں جمیناں وِّچوں ےاترا کرن والے وِاکتیآں نُوں ےاترا پرمِٹ جاری کیتے۔ ِاه دستاوےج مُّکھ تَور 'تے سُرّکھِآ کارناں کرکے ورتے جاںدے سن, ےاتریآں دی پچھان کرن اتے آواجاای نُوں کںٹرول کرن وِّچ مدد کردے سن۔ آدھُنِک پاسپورٹ پرنالی دا وِکاس 1. پهِلا مِآری پاسپورٹ (15ویں-19ویں سدی) پاسپورٹاں دی دھارنا جِوےں کِ اسیں اّج جاندے هاں, 15ویں سدی دے ِاںگلَےںڈ وِّچ رُوپ دھارن کرن لّگی۔ کِںگ هَےنری پںجوےں نے 1414 وِّچ اںگرےجی ےاتریآں نُوں وِدےسی کھےتراں وِّچوں لںگھدے سمےں آپنی پچھان سابت کرن وِّچ مدد کرن لای سُرّکھِات آچرن دستاوےج پےس کیتے۔ 18ویں سدی تّک, بهُت سارے ےُورپیان دےساں نے ِاسے ترھاں دے ےاترا دستاوےج اپنااے سن, پر اُنھاں دے ڈِجااین اتے نِےم وِآپک تَور 'تے وّکھو-وّکھرے سن۔ 19ویں سدی تّک, بهُت سارے دےساں وِّچ پاسپورٹ آم هو گاے سن, پر اُه اجے وی ےاترا لای لاجمی نهیں سن۔ 2. پاسپورٹ نِےماں وِّچ سُدھار (20ویں سدی) 20ویں سدی وِّچ پاسپورٹ نِےماں وِّچ وّڈے بدلاا آاے۔  ِاه بدلاا دے  مُّکھ کارن وِسووِآپی ٹکراا اتے ودھی هوای سرهّدی سُرّکھِآ سی ۔ پهِلے وِسو ےُّدھ توں پهِلاں, بهُت سارے ےُورپیان دےساں نے پاسپورٹ نِےماں نُوں سکھتی نال لاگُو نهیں کیتا۔ ےاتری بِناں کِسے جاںچ دے سرهّداں پار سُتںتر رُوپ وِّچ گھُںم سکدے سن۔ هالاںک, ےُّدھ دَوران, سرکاراں نے دُسمن جاسُوساں نُوں آپنیآں سرهّداں وِّچ گھُسپَےٹھ کرن توں روکن لای سکھت پاسپورٹ اتے ویجا جرُورتاں لاگُو کیتیآں۔ ےُّدھ توں بااد, بهُت سارے دےساں نے پاسپورٹ نِےماں نُوں لاگُو کرنا جاری رّکھِآ, جِس نال اُنھاں نُوں اںترراسٹری ےاترا لای ِاّک ستھاای لوڑ بن گای۔ پاسپورٹ پرنالی دی سُرُوآت پاسپورٹ دی پرنالی 1920 وِّچ سُرُو هوای, جد راسٹر سںگھ (League of Nations) نے ِاسدی لوڑ مهِسُوس کیتی۔ 1924 وِّچ امریکا نے پاسپورٹ پرنالی لاگُو کیتی, جِس توں بااد ِاه وِسو بھر وِّچ ِاه پرنالی آم هو گای۔ آدھُنِک پاسپورٹ پرنالی (1950 - ورتمان) 1. مسین-پڑھنےوگ پاسپورٹ (1980 - 1990) اںترراسٹری سِول اےویاےسن سںگٹھن (ICAO) نے 1980 دے دهاکے وِّچ پهِلے مسین-پڑھنےوگ پاسپورٹ (MRPs) پےس کیتے۔ ِاهناں پاسپورٹاں وِّچ اَو.سی.آر(OCR) ٹَےکسٹ سامل سی جِسنُوں ِالَےکٹرانِک تَور 'تے سکَےن کیتا جا سکدا سی, جِس نال سرهّدی پرکِرِآ ودھےرے کُسل هو گای۔ 2. باِااَومَےٹرِک اتے ای-پاسپورٹ (2000 - ورتمان) 2000 دے دهاکے دے سُرُو وِّچ, بهُت سارے دےساں نے باِااَومَےٹرِک پاسپورٹ جاری کرنے سُرُو کر دِّتے, جِس وِّچ دھارک دی نِّجی اتے باِااَومَےٹرِک جانکاری (جِوےں کِ پھِںگرپرِںٹ جاں آِارِس سکَےن) نُوں سٹور کرن والے اےمبَےڈڈ ماایکروچِّپ هُںدے هن۔ ِاه ای-پاسپورٹ سُرّکھِآ نُوں بِهتر بنااُںدے هن اتے جالساجی دے جوکھم نُوں گھٹااُںدے هن۔ اّج, جِآداتر دےس باِااَومَےٹرِک پاسپورٹ جاری کردے هن, اتے اںترراسٹری پاسپورٹ سُرّکھِآ ماپدںڈ وِکست هُںدے رهِںدے هن۔ پاسپورٹ دیآں کِسماں 1.    نیلا پاسپورٹ: آم ناگرِکاں لای۔ 2.    چِّٹا پاسپورٹ: سینیار سرکاری ادھِکاریآں اتے وِسےس ےاتریآں لای۔ 3.    مَےرُون (لال) پاسپورٹ: ڈِپلومَےٹِک پاسپورٹ, جو راجنیتِک اتے اُّچ ادھِکاریآں نُوں دِّتا جاںدا هَے۔ تِنّ وِاکتی جو بِناں پاسپورٹ توں دُنیآں بھر دی ےاترا کر سکدے هن تُسیں جان کے هَےران هوووگے کِ دُنیآ وِّچ تِنّ وِاکتی اجِهے هن جو کِسے وی دےس دی ےاترا بِناں پاسپورٹ دے کر سکدے هن۔ ِاه وِاکتی هن: 1.    برِٹےن دے راجا چارلس III 2.    جاپان دے سمراٹ نارُوهِتو 3.    جاپان دی مهارانی مساکو راجا اتے سمراٹ نُوں وِسےس چھوٹ کِاُں? برِٹےن مهارانی اَےلِجابَےتھ II دی مَوت توں بااد, 8 ستںبر 2022 نُوں چارلس III برِٹےن دا راجا بن گِآ۔ سںوِدھان انُسار, راجا دے نام ‘تے هی پاسپورٹ جاری هُںدے هن, ِاس کرکے اُنھاں نُوں آپنے هی نام ‘تے جاری هون والے دستاوےج دی لوڑ نهیں پَےںدی۔ پر, اُنھاں دے پرِوارک مَےںبراں نُوں ےاترا لای ڈِپلومَےٹِک پاسپورٹ دی لوڑ هُںدی هَے۔ جاپان دے سمراٹ نارُوهِتو اتے مهارانی مساکو: 1971 توں, جاپان دے وِدےس مںترالے نے ِاه نِےم بنايا کِ جاپان دے سمراٹ اتے اُنھاں دی مهارانی وِدےسی ےاترا لای پاسپورٹ دی لوڑ نهیں هووےگی ۔ جدوں وی اُه کِسے هور دےس دی ےاترا کردے هن, جاپانی وِدےس مںترالا هوسٹ دےس نُوں اُنھاں دی پچھان لای ِاّک سرکاری پّتر بھےجدا هَے۔ هور نےتا اتے اُّچ ادھِکاریآں لای نِےم جدوں کِسے دےس دا راسٹرپتی جاں پردھان مںتری وِدےس جاںدے هن, اُه آپنے نال ڈِپلومَےٹِک پاسپورٹ رّکھدے هن۔ بهُت سارے دےس اُنھاں نُوں آم پاسپورٹ جاں ِامیگرےسن جاںچ توں مُکت رّکھدے هن۔ بھارت وِّچ, پردھان مںتری, راسٹرپتی اتے اُپ-راسٹرپتی نُوں ِاه وِسےس چھوٹ مِلدی هَے۔