راوی دی هےک

پروفیسر ہریندر سنگھ محبوب

(1)

اّدھی رات دے بےلِآں اںدر

کدے کدے راوی دی هےک مَےں سُندا۔

اتِ دے ڈُوںگھِآں پانیآں سینے

کھُونی گھوڑِآں دے پَوڑاں دی 'واج وِچ لِپٹِآ

هِمالا سمےں دے لسکراں نُوں سُنّ کر سُّتا۔

نانکا ! تڑپھ پاے :

تےرے رباب دیآں ٹھںڈیآ تاراں دے کولے

مُلتان دے رناں وِچ روںدِآں سُتراں دے کاپھلے

رن سبھرااُں تدے لهُو وِچ مواے دُپهِرے;

تارِآں دیآں پاٹیآں رگاں دے وِّچوں

سمساناں دی راکھ پای اُّڈدی

ارس دے کھالی چسم جِاُں پاٹدی,

تھلاں 'چوں اّگ ناسُور جِاُں پھُّٹدی

تڑپھدے راوی دے پانی چُپھےرے !

(2)

بیر اکالی دے نےجے دے روه جِاُں

پںجاب دے کھںڈراں دے سینے نُوں وِنّھدی

چِراں دے ڈُّبے هںجھُوآں وِچ لهُو نُوں سُوتدی

راویاے ! بُور دی چھّل ِاک ماریں !

پھٹے کالی گس دی اّکھ 'چوں

چِّٹِآں باجاں دی کاںگ ِاک انّھی

لهُو دی واهر آ وّجے

پاٹ جان کھںڈراں دے مّتھے

پھل پوے پھےر پںجاب دے راهاں نُوں۔

نانکا ! کِتے ن رهیآں

سِکھر دُپهِراں دیآں لاٹاں چھڈدیآں

تےرے رباب دیآں تاراں رّتیآں;

چَوڑے تھلاں دی پَےڑ نُوں پُّٹدیآں

للکار کے هنےریآں 'چ سُٹدیآں

چیکھ کے تارے گھُّٹدیآں

بابا جی ! سُنّ وِچ مواے سّپ جِاُں لےٹیآں !

(3)

پںچھی دی سُّکی رگ نال

دھُوڑ پای لِپٹے,

مواے پُّت پںجاب دے هّتھ ن آونے !

پھجر-مدھانیآں دی کھّٹی 'تے مِّٹھی مهِک نال بھریآں

اُه چھاواں پھےر ن تھِآاُنیآں-

ماسُوم نَےناں دے ساهمنے تارِآں دے واںگُوں چمکدے

ِالم دی هّد توں اّگے دے لّکھاں آوےس

کدے ن هل-واهُںدِآں جّٹاں نُوں دِسنے !

پّتھراں دی جان نُوں ِاّکو گھُّٹ وِچ پین والا

اُه کهِر ن ساڈیآں رگاں 'تے اُّڈنا !

جھُکے بّدلاں دے بےپناه هُسن نُوں

پھےر ن رساں-کساں دی کُوک وںگارنا—

بِجلیآں توڑ-مروڑ کے بھّکھدی

پھےر ن کِسے نے رِجک دے دانے دے اںدر

دھُر پتالاں توں ڈُوںگھی

ارس دی دھُںدھ توں گاڑھی

نجر سهیداں دی سُّٹنی گااُںدِآں-

گوداوری دے پّتناں 'تے روںدِآں

پھےر ن کِسے دلیپ نے

ڈُوںگھڑے بول پںجاب نُوں مارنے—

پںجاب دے انّھے چھراٹِآں دے واںگُوں

پھےر ن گدریآں گُوںج کوای پااُنی

پھےر ن سوهنے مُلک نُوں واستا گھّتنا !

نپھے تے گھاٹے دی تںد هواڑ وِچ هَوںکدے

پںجاب دے مَےلے بجاراں 'چ تھّکیآں

پُّتراں دے دُّدھ وےچ کے آایآں

راوی دے پّتناں 'تے پَےراں نُوں دھوںدیآں,

پَےراں نُوں دھوںدیآں, کُرلااُںدیآں ماواں !

بِجلیآں دی چمکدی اّکھ دے ساهمنے

بَےٹھ دُّکھ-سُّکھ پھولدے پُّت پںجاب دے,

موای چُّپ دے بھار نال لّدے

برکتاں توں کھالی هّتھاں نُوں دےکھ دےکھ روںدے

مِهربان سدیآں دے سُّکے نِساناں نُوں تّکدے,

سراب دی پھِّکی توڑ دے نال

وناں دی چھوه نُوں نوچ نوچ اُّگلچھدے

کاپھلے دی دھُوڑ دے درد 'تے هّسدے

وِس توں هینا پھن پھَےلاںودے

نسے دی تُںد هواڑ وِچ جان نُوں کّسدے۔

تهِجیباں دے کِنکے هجاراں

سوهنی دھمال دے بھںور وِچ ڈوبدا

انّھے جور وِچ هّس هّس ڈوبدا

لهُو دے نسے دا سَوک گُآچِآ۔

اَو ےارو, نپھے 'تے گھاٹے دا سور وو,

سارے پںجاب نُوں تےه لّگی !

اسیں دسمےس دے لاڈلے

تھاں تھاں بھٹکدے پھِردے تےه دی اّگ دے مارے۔

ساِاد اُه وکھت ن آوے

پںج درِآواں دیآں رگاں نُوں مُّٹھی 'چ گھُّٹ کے

لںمی 'واج دے واںگُوں لهُو دی کاںگ نُوں

بھگت سِںگھ جدوں چںگھِآڑھ کے سُّٹِآ دُور تک۔

(4)

جھناں دی سںنج تک درد دی دھُوڑ پای اُّٹھے..... !

بےلیاَو ! کهِر دی گُمنام هوای سُنّ وِچ

لّکھاں پَےڑاں نے گرک هوایآں,

کوٹ اسںکھاں نِسان نے گرک هواے,

گرک هواے پاپ دے هنےرے مناں وِچ

جِتھے مےل-وِچھوڑا

ےاد دیدار دی نهیاُں,

جِّتھے بھڑھدا بس روهی دی بُّڈھی کھاک دی

لّکھ پَےڑاں بھُّل دے کَوڑے کھُوه وِچ ڈِّگیآں۔

گرک هوایآں پَےڑاں دے سپھر کِّتھے ?

کِس سپھر 'تے آن جُڑدے

ڈُّبدے سُورج دیآں لالیآں دے جھُرمٹ ?

کِس بے-اباد گهِر وِچ مِٹیآں

سمسیراں تّک کے چڑھیآں روه دیآں دھاڑاں ?

گرک هواے سپھراں دے کاپھلے

کِهڑیآں نجراں نے تّکے ?

مُرسد دی هےک دی تِّکھی لاٹ کّڈھ

کِنھاں نے مَوت دے هّتھاں نُوں چُںمِآں ?

تهِجیباں دے سوکھ رںگاں نُوں کِنھاں

جرا کُ مُسکرا کے ڈوبِآ,

هاتھی دی مست چال چلدِآں

جرا کُ موڈھا مار کے گاراں 'چ سُّٹِآ ?

بوهڑاں دی چھاں هےٹھاں

انبھول جِهے نَےن جھُکادِآں

کَون سن جِنھاں نے وار دِّتے چنّ دی ٹِّکی توں

مَوت دے واورولِآں 'چ اُّڈدے پھلسپھے ?

کَون سن ماتے جںگلاں دے بھر بھر کلاوے

جِنھاں دوجکھ دے هّتھ نُوں مِّٹی دی مهِک وِچ دّبِآ ?

بے پرواهیآں دے ڈاڈھے ناج وِچ

سُرگ دے هّتھ نُوں جرا کُ پاسے هٹايا ?

ٹسکیآں پیلھاں نُوں چّکھ کے

کِنھاں دھرت دا سارا سُآد سمےٹِآ ?

کَون سن :

جِنھاں بِرکھاں دی کلم دے نال

پَےگںبراں دے آاُن دے راهاں 'تے

سّچ دی تکدیر نُوں لِکھِآ

هُسن دے باب دے کاتِب بنے;

سجدے نے پانیاےں جھُّک کے

دےکھِآ بے-کساں دے ےار نُوں,

دےکھِآ سُولی 'تے ٹںگِآ هُکم جّبار دا

“مَےں” دے جلال دی سُوهی وِسال اّگ دے هےٹھاں

جانِآں وگدا, چھّلاں ماردا, رهِم دِلدار دا,

بے-کساں دے ےار دا۔

(5)

پَےڑاں دی گهِر 'چوں نِکل کے

سهید راوی دے پّتناں 'تے

سِکھر دُپهِراں هو آاُںدے,

جو درِآ توں لںمی

دھرت دے سگل سُآد وِچ لّدی

وناں دے گاڑھے نھےر وِچ سُّتی

دھرتی دی بلوان جیبھا نُوں

مچھےرِآں دے روم روم نال لااُںدے-

کدے ناراں دی نجر نال لا کے

پتالاں توں پار سمسیر لںگھاںودے-

گھُّٹ کے لںمے وهِن دیآں بھاریآں چھّلاں

جان ساری دا کاپھلا لِسکاںودے-

چمکاں چھڈدیآں چھّلاں دے سینے 'تے

گرجدے مےگھاں دی پھَوج اُتاردے-

کدے کِسے تَےراک دی چھاتی دے هےٹھاں لِپھدے,

پانیآں 'تے آپنے آوےساں دی گُوںج چھّڈدے;

کِلے جمرَود توں دهِستاں اُٹھدیآں !!

لهُو توں لںگھدے نُور دے هڑھاں دے هےٹھاں

لِپھ لِپھ ِاه کھُونی تھلاں نُوں جھّلِآ

پانیآں دے جُگنُوںآں لںمے وهِن دی اّگ وِچ;

بےلیاَو !

سوهنے سهید پںجاب دے

تَےراک دی چھاتی دے هےٹھاں جوس پھَےلاںودے پھِردے۔

راوی دے هڑھاں دے هےٹھاں

تارے کوای اّکھر پاںودے

جِسدے سینے گھمسان اُٹھاںودے

اُکاباں دے پھڑپھڑاںدے پراں دے راج لّکھاں,

جِّتھے هال-بےهال سُوپھی

ها دے ناآرے ماردے, هّسدے, نّچدے,

کُوک کُوک اّکھاں نُوں لهُو-لُهان کردے

چھاتیآں دے انّھے جوس نُوں نوچدے

رون 'تے هّسن وِچالے تکدیر نُوں بنّھدے

تکدیر دے هےٹھاں درِآ دا کهِر مچاںودے۔

کدے رااُ نُوں, کدے رںک نُوں

پںجاب دے سهید راوی دا پانی پِلاںودے۔

تھلاں دے بھُورے تُوپھان جِاُں اُّٹھی

لّکھ سالاں دے پاروں آںودی

گھوڑِآں دے پَوڑاں دی دھمک نُوں

راوی دے ِاک کترے 'چ مےٹ دِںدے

ِاه سوهنے سهید البےلے;

ِاک چھِن دی دھاںک پَےںدی

کوٹ کاںگاں دے بھکھے لِلاٹ دے ساهمنے !

لاِالپُر جھںگ-سِآل دے کھےتاں دے اںدر

سرگودھے دے کھُّلھِآں پِںڈاں دی سّتھ وِچ

هےکاں دے کھُوه نے, بھرے هواے بےلِآں ورگے–

سےکھُوپُرے دے اسمان جےهے کھےتاں وِچ

راوی دا هُکم کوای آںودا

گِآن دھِآن سارے

وپاریآں دے بلی منسُوبے

کِسے ترب دی لاٹ وِچ مےٹدا۔

(6)

راویاے! اجل دے سپھراں 'تے لںمیاےں

ساری دھرت دیآں جڑھاں وِچ هّتھ ِاک پھےریں

نِچوڑ دےویں سمےں دے سارے لهُو نُوں

جھُون دےویں بِرکھاں دے پّت وو

ساڑ دےویں رگاں دے بے-رسے تال نُوں

پاڑ دےویں گهِر دے بُرکے۔

دھرت دیآں جڑھاں 'چوں کّڈھیں

رن سبھرااُں دی هاک نُوں۔

نی سوهنیاےں !

رِجک دے دانے 'چ سُّٹیں

بّدلاں توں بھاری

مِّٹی توں پِآری

وناں توں گاڑھی

پںجاب دے پُّتراں دی 'واج نُوں۔

ڈُوںگھیآں چھّلاں دے هےٹھوں

هاک مار نی! جِںداں رهِن ن موایآں–

سمساناں دے سینِآں اںدر

بھاریآں چھّلاں اُچھالا کھان نی—

کوٹ پھجراں دیآں نساں دے اںدر

جا دھسے تَےںڈی اجان نی۔

پهاڑاں دی ڈّکی نجر وِچ کھڑی جو مَوت هَے

اُسدیآں انِک نساں وِچ گرجدی

رُّکھاں دے سِراں 'تے سُّٹے

سّسی دی آه نُوں پُّٹ کے

ِاه راوی اّتھری سوهنی;

بابا جی!

تےرے رباب دیآں هّداں 'چوں

پاڑ پاڑ کے کّڈھے تھلاں دے بول نُوں !

راویاے! اجل دے سپھراں توں لںمیاےں

جاںگلی مُلکھاں دی 'واج نُوں

بِرکھاں دی ٹیسیآں توں سُّٹیں;

ناگاں دے پھناں 'چوں کّڈھیں

مھارُوآں دی درِآ 'تے پھَےلی هواڑ 'چوں لُّٹیں,

دھرت دے کام نِچوڑدے ساهناں دیآں

مست اّکھاں 'چوں نوچیں,

گھاه 'تے چڑھی سراب نُوں پیویں,

ساںدل بار دی اّدھی رات دے چوراں دے

کھُّلھِآں مَےداناں 'چ پھَےلے بےپرواه کدماں دی

رُّکھاں تے پسُوآں نا' کھےلھدی مَوج 'چوں ڈیکیں۔

راویاے اجل دے سپھراں توں لںمیاےں,

جان هو جاویں, جان نا' لاویں,

سوهنِآں جاںگلی مُلکھاں دی 'واج نُوں

بنّھ دےویں بگھِآڑ دی نےس دی نوک 'تے-

ناگاں دی جهِر اُچھال دےویں

گھوڑاں دی ٹاپ دے انّھے گھمسان اُچھال دےویں۔

راویاے! وکت دے آوےس وِچ وگدیاے

ارجن پِآرے جو بول نهیں بولِآ

اُه پںجے جِاُں کھڑے هواے روه جھُلاویں۔

نانک دے رباب دے ٹُّٹن وےلے دی

آکھری دھمک اُچھالیں !

پاڑ کے سےس ناگ دی جیبھ 'چوں کّڈھیں

سنّ سںتالی دی دھُوڑ وِچ چیکدے کاپھلے !

نی راویاے !

سوهنِآں جاںگلی مُلکھاں دی 'واج نُوں

رو رو رُآویں

رگاں 'تے چڑھ چڑھ رُآویں !

(7)

اّدھی رات دے بےلِآں اںدر

کدے کدے راوی دی هےک مَےں سُندا۔

آسماناں دی کھَےر نال بھرِآ

کوای کوای تُبکا مےرے مّتھے 'تے وّجدا

لاٹ کوای کّڈھدا مےرے 'چوں !

مَےں سےک سارا

سِکھر دُپهِر دا هڑھ بنِآں

نّسدا جاںدا, سهِر لاهَور دے اُّچِآں بُرجاں دے ونّے

روهیآں دے گھاه نُوں مسلدا

انّھے واه نّسدا جاںدا-

مَےں سارے آسمان 'تے دںد پیںهدا

چِّٹِآں باجاں دے لهُو 'تے پَےر رکھدا

جلاں-تھلاں وِچ کارواں بنا کے

نّسِآ پھِردا رهِم دے روه نال بھرِآ !

لهُو دے سمُںدراں 'چوں نِکل کے لاٹاں چھّڈدی

وجد دی کُوکدی تںد وِچ

مَوت دی انّھی اےال سمےٹ کے

مَےں چیکھ کے هِّک نال لااُںدا—

مےری نےس جا کھُّبھدی

کالے براهمنواد دیآں جڑھاں وِچ

کھالی وپاری هِںد دے اںدھ وِچ۔

راوی دے جھّکھڑ دھُںم پاںودے هےٹھاں

پیلِآں پُّتاں جِاُں رولدے جاںدے,

ارس دیآں بھکھیآں کوٹ سِکھراں

توڑدے جاںدے کال-کالاں دے مُکٹ نُوں !

لّکھاں پَےر جِس اّگ وِچ تاںڈو ناچ دے کھُبھے نے

اُس اّگ دا کھوپر جا پاڑدی نجر مےری,

ساون مهینے دے موراں دیآں لںمیآں کُوکاں

وںگار کے کّڈھدی-

پھَےلدے پںجاب دی دھرت 'تے

راوی دے کوٹاں هی هّتھ هو,

پھِر هںجھُوآں بھِّجے هّتھ نُوں

مَےں پانیآں دے جھّکھڑاں 'چ ڈوبدا—

جِنھاں ڈُوںگھیآں-بھریآں نھےریآں اںدر

انِک راه چیک-چِهاڑا پاںودے نّسدے

نےجے دے واںگ کھُبھِآ اُهناں نھےریآں دے سینے

مَےں پربتاں واںگ کِسے پھن نُوں اُّچا چُّکدا

کُوڑ دے داگاں نُوں نِگاه وِچ بھسم کردا

سّچ دے هّتھاں 'تے تولدا,

پَےر مار کے کُوڑ نُوں گاراں 'چ رولدا

مَےں پربتاں واںگ کِسے پھن نُوں اُّچا چُّکدا !

مےری آواج پای آںودی ! .....

مُّدتاں هوایآں

رن سبھرااُں 'تے سُورج چھِپے نُوں,

وگ وگ درِآ ستلُّج پُکارِآ

آاُن والیآں سدیآں دے مّتھے 'چ کھُبھیآں

جان والے مُساپھراں دیآں کھُونی اّکھیآں–

سمسیراں 'تے لِکھیآں آواجاں

اّج ن پڑھیآں جان جو کِسے توں

گرج اُٹھسن سِدک دی باجی نُوں جِّت کے !

اںباں دے بُور جِاُں پھلِآ

پُرے جِاُں بھرِآ

پیلھاں دی مِّٹھی کَوڑّتن جِاُں ٹسک کے لِپھِآ