ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ

ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ (2 ਨਵੰਬਰ, 1882 - 10 ਜਨਵਰੀ, 1954) ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਅਤੇ ਜੀਵਨੀ ਲੇਖਕ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਨਵੰਬਰ 1882 ਨੂੰ ਹੋਤੀ, ਮਰਦਾਨ ਨੇੜੇ, ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬੇ, ਜੋ ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਬਾਬਾ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਗੜਬੜ ਵਾਲੇ ਪਠਾਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗੀਰਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਜਦੋਂ 1849 ਵਿਚ ਇਸ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਅੰਤ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮਿਲੀ ਜਾਗੀਰ ਨੂੰ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਪਰ ਹੋਤੀ ਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਨਵਾਬ ਸਰ ਬੁਲੰਦ ਖਾਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਉਪਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ ਉੱਤੇ ਪਾਲਿਆ ਗਿਆ। 1819 ਅਪ੍ਰੈਲ 1908 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਵਿਖੇ ਬੁਲਾਈ ਗਈ ਪਹਿਲੀ ਸਿੱਖ ਵਿਦਿਅਕ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਕਵੀ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਹੋਈ ਮੁਲਾਕਾਤ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਬੁਲੰਦੀ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਬਤ ਹੋਈ। ਕਾਨਫ਼ਰੰਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਯੂਸਫ਼ਜ਼ਈ ਅਤੇ ਬਰਾਕਜ਼ਈ ਪਠਾਣਾਂ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਲੈ ਗਏ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਨਾਇਕਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ ਦਿਖਾਏ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਨਾਇਕਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਲਿਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ ਜੋ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਲਈ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੁਰਲੱਭ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਤੋਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤਾ, ਇਸ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਣੀ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਨਵੀਂ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਲੜੀ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ (1914) ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ (1918), ਕੰਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ (1927), ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ (1937), ਮਹਾਰਾਜਾ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ (1951) ਅਤੇ ਨਵਾਬ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੀਵਨੀ (1952) ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੋਈ।...