ਕਾਲਪ੍ਰਮਾਣ
kaalapramaana/kālapramāna

ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ

ਸਮੇਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ. ਵਿਸਨੁਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਵੇਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਇਉਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ-#ਇੱਕ ਲਘੁ ਅੱਖਰ ਦੇ ਬੋਲਣ ਵਿੱਚ ਜੋ ਸਮਾਂ ਲੱਗੇ ਉਹ ਨਿਮੇਸ (ਅੱਖ ਦਾ ਝਮਕਣਾ) ਹੈ.#੧੫ ਨਿਮੇਸ ਦੀ ਇੱਕ ਕਾਸ੍ਠਾ.#੩੦ ਕਾਸ੍ਠਾ ਦੀ ਕਲਾ.#੨੦ ਕਲਾ ਦਾ ਮੁਹੂਰਤ.#੬੦ ਮੁਹੂਰਤ ਦਾ ਦਿਨ ਰਾਤ.#੧੫ ਦਿਨ ਰਾਤ ਦਾ ਪਕ੍ਸ਼੍‍ (ਪੱਖ).#੨. ਪਕ੍ਸ਼੍‍ ਦਾ ਮਹੀਨਾ.#੨. ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਰਿਤੁ (ਰੁੱਤ).#੬. ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਅਯਨ.#੨. ਅਯਨ ਦਾ ਵਰ੍ਹਾ.#ਅਮਰਕੋਸ ਲਿਖਦਾ ਹੈ-#੧੮ ਨਿਮੇਸ ਦੀ ਕਾਸ੍ਠਾ.#੩੦ ਕਾਸ੍ਠਾ ਦੀ ਕਲਾ.#੩੦ ਕਲਾ ਦਾ ਕ੍ਸ਼੍‍ਣ.#੧੨ ਕ੍ਸ਼੍‍ਣ ਦਾ ਮੁਹੂਰਤ.#੩੦ ਮੁਹੂਰਤ ਦਾ ਦਿਨ ਰਾਤ (ਅਹੋਰਾਤ੍ਰ).¹#੧੫ ਅਹੋਰਾਤ੍ਰ ਦਾ ਪਕ੍ਸ਼੍‍#੨. ਪਕ੍ਸ਼੍‍ ਦਾ ਮਹੀਨਾ.#੨. ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਰਿਤੁ (ਰੁੱਤ).#੩. ਰਿਤੁ ਦਾ ਅਯਨ.#੨. ਅਯਨ ਦਾ ਸਾਲ.#ਜ੍ਯੋਤਿਸਪ੍ਰਭਾਕਰ ਅਨੁਸਾਰ-#੧੫ ਨਿਮੇਖ ਵਿਸਾ.#੧੫ ਵਿਸੇ ਦਾ ਚਸਾ.#੩. ਚਸੇ ਦਾ ਪਲ.#੬੦ ਪਲ ਦੀ ਘੜੀ.#੮. ਘੜੀ ਦਾ ਪਹਿਰ.#੮. ਪਹਿਰ ਅਥਵਾ ੬੦ ਘੜੀ ਦਾ ਦਿਨ ਰਾਤ. ਇਸ ਸਮੇਂ ਵੇਲੇ ਦੀ ਵੰਡ ਇਉਂ ਹੈ-#੬੦ ਸੈਕੰਡ (second) ਦਾ ਮਿਨਟ (minute).#੬੦ ਮਿਨਟ ਦਾ ਘੰਟਾ (hour).#੩. ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਦਾ ਪਹਿਰ (watch).#੪. ਅੱਠ ਪਹਿਰ (੨੪ ਘੰਟਿਆਂ) ਦਾ ਦਿਨ ਰਾਤ.² ਦੇਖੋ, ਕਲਪ ਅਤੇ ਯੁਗ.
ਸਰੋਤ: ਮਹਾਨਕੋਸ਼