ਭਾਰਤ ਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਲੱਗਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰਹੱਦੀ ਲਾਂਘਾ ਕੀਤਾ ਬੰਦ

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਮੁੱਖ ਸਰਹੱਦੀ ਲਾਂਘੇ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨਾ, ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਣੀ-ਵੰਡ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰਨਾ(water-sharing treaty), ਡਿਪਲੋਮੈਟਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣਾ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵੀਜ਼ਾ ਧਾਰਕਾਂ ਨੂੰ 48 ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੇਸ਼ ਛੱਡਣ ਲਈ ਆਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੀ ਸਫਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਉਹ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਗਾਮ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਇਹ ਹਮਲਾ ਅਸ਼ਾਂਤ ਖੇਤਰ ਲਈ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਸੀ। 

ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਵੇਂ ਕਸ਼ਮੀਰ 'ਤੇ ਪੂਰਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਆਤੰਕੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਜੰਗਾਂ ਲੜੀਆਂ ਹਨ।

ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਦਾ ਸਖ਼ਤ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਅਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ 'ਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਂਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਕਾਰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਐਕਸ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, "ਇਸ ਘਿਨਾਉਣੇ ਕੰਮ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਜੋ ਲੋਕ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਦੇ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਅੱਤਵਾਦ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦਾ ਸਾਡਾ ਇਰਾਦਾ ਅਟੱਲ ਹੈ।"

ਭਾਰਤ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਸਿੰਧੂ ਜਲ ਸੰਧੀ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ - ਇੱਕ ਸੰਧੀ ਜੋ 1960 ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੈ ਅਤੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਵਾਲੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਤੋਂ ਬਚੀ ਹੈ।

ਇਹ ਸੰਧੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਿੰਧੂ ਨਦੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਦਰਿਆਵਾਂ, ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਦਰਿਆਵਾਂ 'ਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਸਮਝੌਤੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕੁਝ ਅਪਵਾਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਪੱਛਮੀ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵਹਿਣ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਮਲੇ ਪਿੱਛੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ(Kashmir Resistance) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਦਾ ਹੱਥ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬੀਬੀਸੀ ਨਿਊਜ਼ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੰਦੂਕਧਾਰੀਆਂ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। 

ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ - ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰੇਗੀ। ਪਹਿਲਗਾਮ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ 'ਤੇ ਚਿੰਤਤ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਲਏ ਗਏ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਦਿੱਲੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜੀ ਸਲਾਹਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਚਲੇ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕੂਟਨੀਤਕ ਬਰਖਾਸਤਗੀ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। 

ਪਹਿਲਗਾਮ ਹਮਲੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਤਣਾਅ ਦੇ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ: "ਅਸੀਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਾਂਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਪਹੁੰਚਾਂਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਰਦੇ ਪਿੱਛੇ ਬੈਠ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚੀ ਹੈ।"

ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰੋਸ ਅਤੇ ਸੋਗ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਚਸ਼ਮਦੀਦਾਂ ਨੇ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਅਤੇ ਖੂਨੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਸਮੇਤ ਛੁੱਟੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਗਏ ਸੈਲਾਨੀ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਭੱਜ ਨਿਕਲੇ ਸਨ।

ਕੁਝ ਗਵਾਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੰਦੂਕਧਾਰੀਆਂ ਨੇ ਗੈਰ-ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਪਰ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਨੂੰ ਬੇਤਰਤੀਬ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਹਮਲੇ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੀੜਤ ਹਿੰਦੂ ਸਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੀੜਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਮੁਸਲਿਮ ਆਦਮੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।

ਇੱਕ ਹੋਟਲ ਮਾਲਕ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਚੈਂਬਰ ਆਫ਼ ਕਾਮਰਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰ, ਅਕੀਬ ਛਾਇਆ ਨੇ ਬੀਬੀਸੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, "ਅਸੀਂ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬਚ ਸਕਦੇ ਕਿ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਵਰਗ ਕਹਿੰਦੇ ਹਾਂ।"

ਇੱਥੇ ਸੈਲਾਨੀ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਜਾਂ ਚਾਰ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰਤ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।