ਜੰਗਨਾਮਾ

ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਪੰਜਾਬੀ: شاہ محمّد (ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ); شاہ ہوٹل (ਗੁਰਮੁਖੀ); 1780–1862), ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਸੀ ਜੋ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ (1780 – 1839) ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਜੰਗਨਾਮਾ (ਕਿਤਾਬ) ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਆਫ਼ ਵਾਰ 1846 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਲਿਖੀ ਗਈ, ਜੋ ਕਿ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1839 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਪਹਿਲੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ (1845 – 1846) ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਹ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੇ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਕਈ ਚਸ਼ਮਦੀਦ ਗਵਾਹਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਸਮੱਗਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜਾਈ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੀ ਹੈ...