ਕੋਲਿਆਂ ਦੀ ਦਲਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਹੀ ਮੂੰਹ ਕਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਸਭਾ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਪੈਸੇ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਦਾਗ਼ ਲੱਗਣਾ ਆਸਾਨ ਹੈ।
ਹੁਣ ਸਾਡੀਆਂ ਦਾੜ੍ਹੀਆਂ ਵੱਲ ਵੇਖ ਤੇ ਗੁੱਸਾ ਜਾਣ ਦੇ। ਸਾਡੀ ਇੱਜ਼ਤ ਰੱਖ ਤੇ ਗੱਲ ਮੰਨ ਜਾ।
ਤੇਰੇ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੀਰ ਲੈ ਗਏ ਖੇੜੇ, ਦਾੜ੍ਹੀ ਪਰੋ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮੁੰਨਾਏ ਬੈਠੇ।
ਤੂੰ ਏਸ ਕੁੜੀ ਦੇ ਕਿੱਤੇ ਤਾਂ ਵੇਖ ! ਤੇ ਅਸੀਂ ਏਧਰ ਇਸ ਲਈ ਵਰ ਟੋਲਦੇ ਫਿਰਦੇ ਹਾਂ ! ਹੁਣ ਛੇਕੜਲੇ ਵੇਲੇ ਏਸ ਮੇਰੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਖੇਹ ਪਾਉਣੀ ਏ । ਹੋਰ ਕੀ ?
ਅਨੰਤ ਰਾਮ ਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਬੜੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕੀਤੇ ਨੇ । ਮੇਰੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਧੱਕਾ ਲਾਇਆ ਏ ; ਮੇਰੇ ਸੱਜਣਾਂ ਨੂੰ ਨਖੇੜਿਆ ਏ ਤੇ ਵੈਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਭੇੜਿਆ ਏ। ਹੱਛਾ, ਜੋ ਰੱਬ ਕਰੇ ਸੋ ਹੋਵੇ ! ਜੇ ਕਿਤੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਮੇਰੀ ਦਾੜ੍ਹ ਥੱਲੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਅਗਲੀ ਪਿਛਲੀ ਸਾਰੀ ਕਸਰ ਕੱਢ ਲਵਾਂਗਾ।
ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਹੈਰਾਨੀ ਪੁਸ਼ਪਾ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਹੋਈ ਜਦ ਉਸ ਨੇ ਸੁਣਿਆ ਕਿ ਮਹਾਤਮਾ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਓਪਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਗੋਂ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਇੱਕ ਦਿਲੀ ਦੋਸਤ ਤੇ ਜਮਾਤੀ ਸੀ- ਇਸ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਉਹ ਦੇਸ਼-ਭਗਤੀ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਜਿੱਡੇ ਦਾਹਵੇ ਬੰਨ੍ਹਣ ਵਾਲਾ ਵੀ ਸੀ।
ਉਸ ਨੇ ਹੀਲ ਕੀਤੀ ਨਾ ਦਲੀਲ। ਮਿਤੀ ਪੁੱਗਦਿਆਂ ਹੀ ਸਿੱਧਾ ਜਾ ਦਾਹਵਾ ਠੋਕਿਆ ਤੇ ਵਿਚਾਰੇ ਦੇ ਸੰਮਨ ਕਢਾ ਦਿੱਤੇ।
ਇੰਨੇ ਉੱਚੇ ਦਾਈਏ ਬੰਨ੍ਹਣ ਦੀ ਕੀ ਲੋੜ ਹੈ ? ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਕੰਮ ਕਰ ਵਿਖਾਉਂਗੇ, ਅਸੀਂ ਆਪੇ ਹੀ ਮੰਨ ਲਵਾਂਗੇ।
ਕੁਝ ਸਿਆਣੇ ਤੇ ਦੇਸ਼-ਦਰਦੀ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਨੇ ਬੜੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬੈਠ ਜਾਏ, ਜਦ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਕਾਂਗਰਸ ਵੱਲੋਂ ਖੜੇ ਹੁਣ ਦਾ ਦਾਈਆ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਕੋਈ ਪੇਸ਼ ਨਾ ਗਈ।
ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਤਾਕਤ ਆਈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਖੂਬ ਦਾਅ ਲਾਇਆ। ਆਪਣੇ ਅੜੇ ਹੋਏ ਕੰਮ ਸਾਰੇ ਕਰਾ ਲਏ।
ਅਨੰਤ ਰਾਮ ਨੇ ਮੇਰਾ ਸਾਰਾ ਵਣਜ ਵਿਹਾਰ, ਮੇਰਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਖੋਹਣ ਤੋਂ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਕਦੇ ਬਾਬੇ ਦੀਆਂ ਕਦੇ ਪੋਤੇ ਦੀਆਂ। ਜੇ ਮੇਰਾ ਦਾਅ ਫੁਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਯਾਦ ਕਰੇਗਾ, ਪਈ ਕੋਈ ਟੱਕਰਿਆ ਸੀ।
ਕਲਾ ਵੀ ਇਕੱਲ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲੇ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਉਪਜਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਜੇ ਉਪਜ ਵੀ ਪਵੇ ਤਾਂ ਦਰਸਾਈ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ । ਜੇ ਦਾਅ ਘਾਅ ਲਾ ਕੇ ਦਰਸਾਈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਲਾਹੀ ਤੇ ਮਟਕਾਈ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ।