ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਨਾਦਰਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਜੇਤੂ ਮੰਨਿਆ ਹੈ। ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਭੀ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਦੋ ਹੱਥ ਹੋਏ। ਇਸ ਨੇ ਜੋ ਰਾਇ ਸਿੰਘਾਂ ਬਾਰੇ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਹੈ ਉਹ ਸੁਨਣ ਵਾਲੀ ਹੈ।
ਮਗਰ ਬਿਸਤਰ ਤੇ ਪਏ ਬੁੱਢੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਪੁੱਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ—ਬੱਚਿਓ, ਮੈਂ ਤੇ ਹੁਣ ਇੱਕ ਦੋ ਦਿਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਹੁਣਾ ਹਾਂ, ਮੇਰੇ ਪਿੱਛੋਂ ਖੇਤ ਨੂੰ ਡੂੰਘਾ ਖੋਦਣਾ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੀਮਤੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਦੱਬਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਦੋ ਟੁਕ ਜੁਆਬ ਦੇਣ ਨੂੰ ਉਹ ਸ਼ੇਰ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਕੰਮ ਕਰਾ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇ, ਝੱਟ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੰਮ ਹੋ ਜਾਏਗਾ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਖੜੇ ਖੜੋਤੇ ਹੀ ਕਹਿ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ।
ਮੈਨੂੰ ਦੋ ਟੁਕ ਗੱਲ ਦੱਸੋ, ਐਵੇਂ ਘੁਮਾਓ ਨਾ। ਮੈਨੂੰ ਨਿਆਂ ਮਿਲੂ ਕਿ ਨਾ ?
ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਬੜੇ ਬੜੇ ਘੱਲੂਘਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਦੋ ਚਾਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ, ਪਰ ਅੱਜ ਵਰਗਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਮਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਰਾਜਸੀ ਤੇ ਵਿਉਹਾਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਉੱਕਾ ਹੀ ਖ਼ਾਤਮੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਕਸੂਰ ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦਾ ਹੈ, ਸਦਾ ਦੋ ਹੱਥੀਂ ਤਾੜੀ ਵੱਜ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਕਿਸੇ ਧਿਰ ਦਾ ਕਸੂਰ ਵੱਧ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਘੱਟ, ਪਰ ਹੋਵੇਗਾ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਹੀ।
ਸਿਰਫ ਏਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਤੂੰ ਪਿਛਲੇ ਗੁਨਾਹਾਂ ਤੋਂ ਤੌਬਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਤੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈਂ, ਜਿੱਥੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਸ ਵੇਲੇ ਤੈਨੂੰ ਮੌਤ ਨਾਲ ਦੋ ਹੱਥ ਕਰਨੇ ਪੈਣ।
ਉਸ ਵਿਚਾਰੇ ਨੂੰ ਤੇ ਦੇਵਲੋਕ ਨੂੰ ਗਿਆ ਵੀ ਦੋ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਬਾਹਰ ਰਹੇ ਹੋ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਤੁਹਾਡੀ ਦੇਖਾ ਦੇਖੀ ਕਈ ਹੋਰ ਲਿਖਾਰੀ ਭੀ ਦੂਜੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਦੇ ਲਫ਼ਜ਼ ਆਮ ਵਰਤਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹਨ।
ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਹ ਗੱਡੀ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਤੇ ਮੈਂ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਨਾ ਲਿਆ ਸਕਿਆ।
ਉਧੋ ! ਕੋਰੜੂ ਮਨ ਵਿੱਚ ਮੋਹ ਪਾ ਕੇ, ਅਸਾਂ ਆਪਣਾ ਆਪ ਗੁਆ ਲਿਆ ਹੈ, ਦੁਖਾਂ ਪੀ ਲਿਆ ਗ਼ਮਾ ਖਾ ਲਿਆ ਹੈ, ਕੁੰਦਨ ਦੇਹੀ ਨੂੰ ਰੋਗ ਜਿਹਾ ਲਾ ਲਿਆ ਹੈ।
ਜਿਸ ਦਿਨ ਦੀ ਉਸ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਝੜਪ ਹੋਈ ਹੈ, ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦਾ ਹਾਂ । ਨੇੜੇ ਲੱਗਣ ਤੇ ਰੁਹ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਸ ਦੁਸ਼ਟ ਦੇ।