ਕੋਈ ਪੁੱਛ ਹੈ ਉਥੇ ਚੰਗੇ ਮੰਦੇ ਦੀ ? ਅਖੇ 'ਨਵੀਂ ਰੂੰ ਤੇਰੀਂ ਕਪਾਹ' ਮੰਦੇ ਚੰਗਿਆਂ ਦੇ ਤੇ ਚੰਗੇ ਮੰਦਿਆਂ ਦੇ ਭਾ ਪਏ ਵਿਕਦੇ ਹਨ।
'ਨਵੇਂ ਘੁਰਾਡੇ ਦੀ ਹੁੱਲ ਡਾਢੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ' ਮੁੰਡਾ ਨਵਾਂ ਨਵਾਂ ਵਲੈਤੋਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕੋਈ ਤਾਜ਼ੀ ਗੱਲ ਦੱਸੇਗਾ ਹੀ।
ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਫਿਰ ਪੁੱਛਿਆ ਪਰ ਸਰਦਾਰ ਹੋਰੀ ਅੱਜ ਕਿਹੜੇ ਨੜਿਨਵੇਂ ਦੇ ਫੇਰ ਵਿੱਚ ਪਏ ਹੋਏ ਨੇ। ਮਲੂਮ ਹੁੰਦਾ ਅੱਜ ਕੋਈ ਖਾਸ ਮਾਮਲਾ ਹੈ।
ਜਾ ਨੀ ਜਾ, ਕੁਪੱਤੀ ਰੰਨ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤੇ। ਅਖੇ 'ਨਾਉਂ ਮੇਰਾ ਚੁਆਤੀ ਨੀ, ਕੋਈ ਘਰ ਸੜਵਾਓ' ਤੂੰ ਤਾਂ ਰਾਹ ਜਾਂਦਿਆਂ ਦੇ ਗਲੇ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।
ਸ਼ਾਹ ਜੀ, ਸੱਚ ਆਖਦੇ ਹੋ, 'ਨਾਉਂ ਵੱਡੇ ਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਛੋਟੇ ਵਾਲੀ ਹੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਰੁਲਦੂ ਦੇ ਹੱਥ ਪਲੇ ਹੁਣ ਕੀ ਹੈ ? ਨਾਂ ਹੀ ਹੈ।
ਵਿਚਾਰ ਨੇ ਟੁਣਕਾਇਆ। ਅਖੀਰ ਉਸ ਘੜੇ ਨੇ ਸੱਚੋ ਸੱਚ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਠੰਢ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰੀ ਪਾਣੀ ਪਾਣੀ ਹੋ ਗਈ। ਪਰ ਹੁਣ ਨਾ ਅੱਗਾ ਸੁੱਝੇ ਨਾ ਪਿੱਛੇ ਨੂੰ ਰਾਹ ਮਿਲੇ।
ਜਤੀ ਰਹਿਸੋ 'ਤਾਂ ਦਿਨ ਰਾਤ ਆਪਣੇ ਆਹਰ ਵਿਚ ਲਗੇ ਰਹਿਸੋ । ਐਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਪਏ ਤਾਂ ਢਿਲੇ ਹੋ ਜਾਸੋ, ਸੁਰਤ ਨੇ ਢਿਲ ਖਾਧੀ ਫਿਰ 'ਨਾ ਅਰਥ, ਨਾ ਪਰਮਾਰਥ।' ਸੁਰਤ ਕਸੀ ਰਹੇ ਤਾਂ ਹੀ ਇਲਾਹੀ ਨਾਦ ਸਾਫ ਵਜਦਾ ਹੈ, ਸੋ ਜਤੀ ਰਹਿਓ । ਸਮਝੇ ਹੋ ?
ਗੰਗਾ ਰਾਮ ਜਿਹੜਾ ਅੱਗੇ ਹੀ ਘੱਟ ਦੁਖੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸੁਣਕੇ ਘਾਇਲ ਹੀ ਹੋ ਉਠਿਆ। ਉਸਨੇ 'ਨਾ ਆ ਵੇਖਿਆ ਨਾ ਤਾਉ' ਪੈਂਦੀ ਸਟੇ ਪ੍ਰਿਤਮਾ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਐਸੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਹਿ ਗਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਆਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰ ਸਕਦਾ !
ਕਰਮਦੇਈ- ਵਿਚਾਰੀ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਕੌਣ ਪੁੱਛੇ, ਸਾਈਂ ਨਹੀਂ ਸਾਹੁਰੇ, ਪੇਕੇ ਘਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੁੱਕ ਗਏ। ਇਸ ਦਾ ਤੇ ਇਹ ਹਾਲ ਹੈ ਅਖੇ 'ਨਾ ਆਲੀ ਨਾ ਮੁਆਲੀ' ਇਕੱਲੀ ਦਿਨ ਕਟੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।
ਕਮਲੀ- ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਕਾਲ ਪਿਆ। ਭੁੱਖ ਦੇ ਦੁਖੋਂ ਬੜੇ ਲੋਕੀ ਮੋਏ । ਇਹ ਵੀ ਟੱਬਰ ਵਿਚੋਂ ਇਕੱਲੀ ਹੀ ਬਚੀ। ਪ੍ਰਦੇਸ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਕੌਣ ਸੀ, ਵਿਚਾਰੀ ਨਾ ਇੱਧਰ ਜੋਗੀ ਨਾ ਉੱਧਰ ਜੋਗੀ ਰਹੀ । ਭਟਕਦੀ ਫਿਰਦੀ ਹੈ।
ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਮਿਹਣੇ ਕਿਉਂ ਮਾਰਦੇ ਹੋ। ਮੇਰੇ ਲਈ ਮੇਰੀ ਕੌਲੀ ਵੀ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਪਿਆਰੀ ਹੈ। 'ਨਾਈਆਂ ਦੀ ਕੌਲੀ, ਜਲਮਾਂ ਦੀ ਡੋਲੀ' ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਵਡਿਆਈ ਘਰ ਰੱਖੋ।
ਇੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਕਾਹਨੂੰ ਚੰਗੇ ਮੰਦੇ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਦੇ ਹੋ ? 'ਨਾਈਆਂ ਦੀ ਜੰਞ ਵਿਚ ਸਭੇ ਰਾਜੇ' ਚੰਗੇ ਕਿੱਥੋਂ ਲੱਭੋਗੇ ?