ਪੰਜਾਬੀ ਮੁਹਾਵਰੇ

ਮੇਰਾ ਉਸ ਕੀ ਲੱਗਣਾ ਹੈ, ਕੇਵਲ ਉਸ ਨੂੰ ਗਰੀਬ ਸਮਝ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਸੁਪਰਡੰਟ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਝਾੜਿਆ, 'ਧੀਆਂ ਏਦਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀਆਂ। ਤੇਰਾ ਉਸ ਲਈ ਬੈਂਤ ਖਾਣਾ ਸਾਡੇ ਲਈ ਬੜੀ ਨਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਘਰ ਹੈ । ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੋਰ ਚਮਕੀ, "ਮੈਂ ਹੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਉਸ ਤੇ ਤਰਸ ਖਾਂਦੀ, ਸਾਰੀਆਂ ਖਾਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਚਪੜਾਸਣ ਨਹੀਂ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਕਈ ਦਿਨ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਖੁਆਂਦੀ ? ਕੀ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੰਟ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਉਸ ਦੀ ਸਾਹੀਂ ਸਾਹ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਪੜ੍ਹਾਂਦਾ ਭੀ ਹੈ ?

ਹੁਣ ਤੇ ਦਿਨ ਅੱਗੇ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਸਾਹਾ ਬੱਝਾ ਹੋਇਆ ਅੱਗੇ ਪਿੱਛੇ ਕਰਨਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

ਇਹ ਅੰਨ੍ਹਾ ਰੋਗੀ ਬੁੱਢਾ ਉਹੋ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਸਿੰਘਾਪੁਰ ਦਾ ਰਾਜਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਪਿੰਡ ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਅਰਦਲ ਵਿੱਚ ਚਲਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਜੱਟ ਨੇ ਪੁੱਠੀਆਂ ਚੁੱਕ ਲਈਆਂ । ਮੁਫ਼ਤ ਦੀ ਮਾਇਆ ਮਿਲੀ ਸੀ, ਸੰਭਾਲੀ ਨਾ ਗਈ। ਜਿਸ ਦੇਵੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁਝ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੀ ਇਸ ਨੇ ਚਿਖਾ ਚੁੱਕ ਬਾਲੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਹੈਂਕੜ ਵਿੱਚ ਇਕ ਗ਼ਰੀਬ ਭਰਾ ਦਾ ਝੁੱਗਾ ਚੌੜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਹੋਰ ਭੀ ਕਈ ਕੁਝ ਕੀਤਾ ਹੋਣਾ ਏ। ਭਲਾ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਜ਼ੋਰ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਫ਼ਰਕ ਥੋੜ੍ਹਾ ਕਰਦਾ ਏ ?

ਬਹੁਤ ਭੈੜੇ ਜਮਾਨੇ ਆ ਗਏ, ਜੇ ਪੁੱਤਰ ਹੀ ਮਾਂ ਪਿਉ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੋਣ ਲੱਗੇ। ਅਸੀਂ ਕਾਹਨੂੰ ਕਦੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵੇਖੀਆਂ ਸੁਣੀਆਂ ਸੀ।

ਪਰਧਾਨ ਤੇ ਸਕੱਤਰ ਦੀ ਆਪੋ ਵਿੱਚ ਟੱਕਰ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਹਨਾਂ ਦੇ ਭੇੜ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਤਨਖਾਹ ਦੇ ਕੱਟੇ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ ਹੈ।

ਪੜ੍ਹਨ ਵਿੱਚ ਜੀ ਨਾ ਲੱਗੇ, ਬੰਨ੍ਹ ਬੰਨ੍ਹ ਉਸਤਾਦ ਬਹਾਵੇ। ਕਮਜ਼ੋਰ ਦੁੱਧ ਦੀ ਦੰਦੀ, ਲੋਹੇ ਦੇ ਚਣੇ ਚਬਾਵੇ । ਲਟਲਟ ਪੰਛੀ ਨੂੰ ਰਟਦਿਆਂ, ਸਾਹ ਹਰਦਮ ਰਹਿੰਦਾ ਪੀਤਾ।    
ਇਹ ਜ਼ਹਿਰ ਪਿਆਲਾ ਓੜਕ ਮਰ ਭਰ ਕੇ ਮਿੱਠਾ ਕੀਤਾ। 
 

ਬੁੱਢੜਾ ਸੜਕ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਤੁਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅੱਗੋਂ ਕਾਰ ਆ ਗਈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਹਾਰਨ ਵਜਾਇਆ । ਪਿੱਛੋਂ ਇਕ ਟਾਂਗੇ ਵਾਲੇ ਨੇ ਪੁਰਾਣੀ ਪਹੀਏ ਦੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੜਾ ਕੇ ਕਿਰੜ ਕਿਰੜ ਦੀ ਵਾਜ ਕੱਢੀ । ਬੁੱਢੜੇ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਪੈ ਗਈ । ਬੁੱਢੜਾ ਹੁਣ ਕਦੇ ਮੋਟਰ ਵੱਲ ਭੱਜੇ ਤੇ ਕਦੇ ਟਾਂਗੇ ਵੱਲ। ਵਿਚਾਰੇ ਦਾ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਭੱਜ ਭੱਜ ਕੇ ਹਫ ਗਿਆ। ਪੱਗ ਲਹਿ ਕੇ ਗਲ ਵਿੱਚ ਪੈ ਗਈ । ਸਾਹ ਨਾਲ ਸਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਲਦਾ ਵਿਚਾਰੇ ਦਾ। 

ਰੇਲ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦਿਲ ਸਾਰੇ ਰਾਹ ਕਿਸੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦੁਖਦਾਈ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਧੜਕਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੇ ਰਿਵਾਜ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਤਾਰ ਓਦੋਂ ਹੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਹੀ ਮੁਸੀਬਤ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਜਦ ਉਹ ਘਰ ਪੁੱਜਾ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹ ਨਾਲ ਸਾਹ ਰਲਿਆ। ਘਰ ਵਿੱਚ ਸੁੱਖ ਸਾਂਦ ਸੀ।

ਭਾਰੇ ਪੱਥਰ ਨਲਕੇ ਨੂੰ ਉਹ ਸਾਰਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾ ਕੇ ਗੇੜ ਰਹੀ ਸੀ। ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਗੋਰੇ ਮੁਖੜੇ ਦਾ ਰੰਗ ਬਨਾਤ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਹੋਰ ਵੀ ਨਿੱਖਰ ਆਈ ਸੀ।

...ਪਰ ਜਦੋਂ ਹੀ ਸਰਲਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ ਬੇਹਬਲਤਾ ਨੂੰ ਹੱਦ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਵੱਧਦੀ ਦੇਖ ਕੇ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਰਤਾ ਕੁ ਆਪਣੀ ਵਿਆਖਿਆ ਦਾ ਪਾਸਾ ਪਲਟਦਾ ਸੀ, ਸਰਲਾ ਦੀ ਚੁਕੰਨੀ ਨਜ਼ਰ ਝੱਟ ਪੱਟ ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਜਾ ਪੈਂਦੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਾਹ ਸਤ ਮੁਕਾ ਦੇਂਦੀ ਸੀ।

ਕਾਫ਼ੀ ਚਿਰ ਪਿੱਛੋਂ ਜਦੋਂ ਰਾਜਪੁਤਾਨੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਸੰਸਥਾ ਕਾਇਮ ਹੋਈ, ਅਤੇ ਲੜਨ ਭਿੜਨ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰਾ ਸਾਹ ਆਇਆ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗੜਾ-ਸਕੂਲ ਦੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਚਿੱਤ੍ਰਕਲਾ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮਹਿਲ-ਮਾੜੀਆਂ ਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿੰਗਾਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉੱਥੇ ਵੱਸ ਜਾਣ ਨਾਲ ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਚਿੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸ਼ਾਖ ਚੱਲ ਪਈ।