'ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਸਾਰਾ ਰੁਪਇਆ ਮੇਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਕਢਵਾਇਆ ਸੀ' ਪੁੱਤ ਨੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆਖਿਆ। ਇਸ ਹੱਤਕ ਭਰੀ ਵੰਗਾਰ ਤੇ ਤਾਂ ਬੁੱਢਾ ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਭੜਕ ਉੱਠਿਆ।
ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਕੱਪੜਾ ਲੈਣਾ ਮੇਰਾ ਕੱਪੜਾ ਰੱਬ ਨੇ ਲਾਹਿਆ। ਪਤੀ ਹੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਇਸਤ੍ਰੀ ਦਾ ਕੱਪੜਾ ਹੈ। ਉਸ ਬਿਨਾਂ ਇਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਹਰਾਮ ਹੈ।
ਤੁਸੀਂ ਕਨਾਰੇ ਹੋ ਜਾਓ ਜੀ, ਅਸੀਂ ਇਹ ਝਗੜਾ ਆਪੇ ਹੀ ਨਿੱਬੜ ਲਵਾਂਗੇ।
ਕੰਦਲਾ ਕਿਸੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਸੀ । ਜਿਸ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਹਰ ਵੇਲੇ ਇਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਛਾਇਆ ਰਹਿੰਦਾ। ਇਹਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਇਸ ਦੀ ਕਨਸੋ ਪਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ ਇੱਕ ਵਰ ਲੱਭਿਆ ਤੇ ਮੰਗਣੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਊਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਲ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੇ ਮਿਠਾਸ ਵਿੱਚ ਗੰਨ੍ਹੇ ਹੋਏ ਵਾਕ ਸੁਣ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਕਿ ਉਹ ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪੰਘਰ ਕੇ ਊਸ਼ਾ ਦੇ ਕਦਮਾਂ ਤੇ ਡੁਲ੍ਹ ਜਾਵੇ।
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਨੇ ਮਾਲਕਾਂ ਦਾ ਨੱਕ ਦਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਜਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਗਲਤ ਕਦਮ ਵਾਪਸ ਮੋੜਿਆ ਸੀ ।
ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਹੈ ਤੇ ਇਹਦੇ ਕਦਮ ਭਾਰੇ ਨੇ। ਉਹ-ਸੀਟ ਤੇ ਕੰਧ ਨਾਲ ਢੋਹ ਲਾ, ਅੱਖਾਂ ਨੀਵੀਆਂ ਪਾ, ਤੇ ਦਾਹੜੀ ਤੇ ਸੱਜਾ ਹੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ।
ਉਧਰ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ, ਬਲਦੇਵ ਰਾਹੀਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਗੱਲ ਸੁਨਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਤੇ ਇੱਧਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵੀ ਜਿਹੜਾ ਕਦਮ ਉਠਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ, ਉਸ ਤੋਂ ਪੋਟਾ ਭਰ ਪਿਛਾਂਹ ਹਟਣਾ ਨਹੀਂ ਸਨ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਅਣਖ ਦੀ ਰੱਸੀ ਦੁਪਾਸੀਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਖਿੱਚੀ ਹੋਈ ਸੀ।
ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਤੇ ਜੁਰਮਾਨਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਤੇ ਸ਼ਰਾਰਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਕਣਕ ਨਾਲ ਘੁਣ ਪਿਸਦਾ ਹੀ ਆਇਆ ਹੈ; ਇਹ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਥੋੜ੍ਹੀ ਏ।
ਹਾਂ, ਇਹ ਅਮਲੀ ਜੀਵਨ ਕਠਨ ਘਾਟੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਬਤ ਕਦਮ ਰਹਿਣਾ ਕਠਨ ਹੈ।
ਨਾਂ ਜੀ, ਖਜ਼ਾਨਚੀ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਜੇ ਬਣਨਾ। ਇਹ ਤੇ ਨਿਰੀ ਕੱਜਲ ਦੀ ਕੋਠੜੀ ਹੈ। ਹਰ ਇੱਕ ਨੇ ਕੱਲ੍ਹ ਉਂਗਲ ਕਰਨੀ ਹੈ।
ਧੀ ਨੂੰਹ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ, ਅੱਗੇ ਬਰਕਤ ਸਾਡੀ ਧੀ ਸੀ, ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਹੋ, ਸਾਡੀ ਆਜਜ਼ੀ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ ਜੋ, ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਧੀਆਂ ਵਾਂਗ ਕੱਜ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਜੋ ; ਇਸ ਨੂੰ ਨਸ਼ਰ ਨਾ ਕਰਨਾ।