ਪੰਜਾਬੀ ਅਖਾਣਾਂ

ਮਾਸੀ ! ਕਿਸੇ ਪਾਸੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸ਼ਾਹੂਕਾਰਾ ਤੋਰਨਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ, ‘ਲੈਣ ਵਿਆਜੀ ਦੇਣ ਉਧਾਰੇ; ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਿਉਂ ਨਾ ਰਹਿਣ ਕੰਵਾਰੇ।' ਇਸ ਵਿੱਚ ਘਾਟਾ ਹੀ ਘਾਟਾ ਹੈ।

'ਲੈਣਾ ਨਾ ਦੇਣਾ, ਨਾ ਕਾਰੇ ਨਾ ਮਸਲੇ' ਖ਼ਾਹ-ਮ-ਖ਼ਾਹ ਹੀ ਮੇਰੇ ਗਲੇ ਪਈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਧਰਮ ਵੀਰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਆਪ ਹੀ ਏ। ਕੰਮ ਤਾਂ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਮਜ਼ੂਰੀ ਨਹੀਂ ਦੇਂਦਾ। ਅਖੇ “ਲੈਣਾ ਨਾ ਦੇਣਾ, ਵਜਾ ਦਾਦੀ ਵਜਾ" ਵਾਲਾ ਲੇਖਾ ਹੈ।

ਮੇਰਾ ਕੀ ਵਾਸਤਾ ਹੈ ਜੁ ਲੱਭ ਅੜਾਦਾਂ। ਅਖੇ 'ਲੈਣੀ ਇਕ ਨਾ ਦੇਣੀ ਦੋ' ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ।

ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਹੁਣ ਵਾਧੂ ਖੇਕਲਾਂ ਛੱਡ ਦਿਓ। 'ਲੋਹਕਾ ਲੱਦ ਸਵੇਲੇ ਆ' ਵਾਲਾ ਨੇਮ ਧਾਰੋ।

ਕਿਰਤੀ-ਸ਼ਾਹ ਜੀ, ਤੁਹਾਡੇ ਕੰਮ ਅਸੀਂ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਖੇ 'ਲੋਹਾ ਜਾਣੇ ਲੋਹਾਰ ਜਾਣੇ, ਧੌਂਕਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਬਲਾ ਜਾਣੇ' ਤੁਸੀਂ ਵਹੀਆਂ ਫੋਲੋ।

ਕੁਲਦੀਪ ਕਈ ਵਾਰ ਸੋਚਦਾ, ਮੈਂ ਕਿਉਂ ਐਵੇਂ ਬਿਗਾਨੀ ਅੱਗ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਝੁਲਸਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। 'ਲੋਹਾਰ ਜਾਣਨ ਤੇ ਅੰਗਾਰ ਜਾਣਨ' ਮੈਨੂੰ ਕੀ ?

ਸਾਡਾ ਹਾਲ ਕੀ ਪੁੱਛਦੇ ਹੋ ? 'ਲੋਹਾਰ ਦੀ ਸੰਨ੍ਹੀ ਵਾਂਗ ਕਦੀ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਕਦੀ ਅੱਗ ਵਿੱਚ' ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ।

ਜੀ, 'ਲੋਹੇ ਨੂੰ ਲੋਹਾ ਕਟਦਾ ਹੈ', ਇੱਟ ਦਾ ਜਵਾਬ ਪੱਥਰ ਨਾਲ ਦਿਉਂਗੇ ਤਦੇ ਉਹ ਮੰਨੇਗਾ।

ਪੰਡਤ ਹੁਰੀਂ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਭੱਦਰ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਹਨ। ਜਿਹਨਾਂ ਲਈ ਇਹ ਅਖਾਣ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ- 'ਲੋਕਾਂ ਦੇਣਾ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ, ਆਪ ਹੋ ਰਹਿਣਾ ਪੱਥਰ ਪ੍ਰਾਣ'।

ਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਸ਼ੇਖੂਪੁਰ ਵਿਚ ਊਲਾਂ (ਯਰਗਮਾਲਾਂ) ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਅੱਜ ਨਿਰਾਤੇ ਦਾ ਸ਼ੁਭ  ਦਿਨ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਧਰਮ ਕਰਮ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ।
ਅੱਗੋਂ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਫੁਰਮਾਇਆ ਕਿ ਜੰਮੂ ਵਾਲੇ ਉਲਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿਓ । ਧਰਮ ਇਹੋ ਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਤਾਂ 'ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਸੀਹਤ ਆਪ ਮੀਆਂ ਫਜ਼ੀਹਤ' ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਸੀ।

ਰਤਨੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਦੁਖ ਸੁਖ ਨਾਲ ਕੀ ? ਉਸਨੂੰ ਤਾਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਟਿਚ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । 'ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ, ਗਗੜੀ ਨੂੰ ਜੋਕਾਂ ਨਾਲ' ਵਾਲਾ ਲੇਖਾ ਹੈ ਉਸਦਾ ਤਾਂ।