"ਤੇਰੇ ਤੇ ਢਿੱਡ ਵਿੱਚ ਖੌਰੇ ਡੈਣ ਵੜ ਗਈ ਏ । ਤਰਕਾਲਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸੋਤਾ ਪੈ ਗਿਆ ਏ ਤੇਰੇ ਭਾ ਦਾ। ਮੁਨ੍ਹੇਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਚਾਹ ਦਾ ਕਟੋਰਾ ਤੇ ਦੋ ਮੰਨੀਆਂ ਖਾਧੀਆਂ ਈਂ, ਦੁਪਹਿਰੇ ਫੇਰ ਤੋਸਾ ਬੀੜ ਚੁੱਕੀ ਏਂ।
"ਕਰਜ਼ੇ ਵਾਲਾ ਬਹੁਤ ਤੰਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੇ ਛੇਤੀ ਨਾ ਆਉਗੇ, ਤਾਂ ਦਾਵਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।" ਇਸ ਚਿੰਤਾ ਨੇ ਮੋਹਨ ਦੇ ਸੋਤਰ ਸੁਕਾ ਦਿੱਤੇ।
ਰਾਏ ਸਾਹਬ ਫੇਰ ਚੋਖਾ ਚਿਰ ਕਿਸੇ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੇ ਰਹੇ। ਅਖੀਰ ਕਿਸੇ ਸਿੱਟੇ ਤੇ ਅੱਪੜ ਕੇ ਬੋਲੇ, “ਮੇਰਾ ਖ਼ਿਆਲ ਏ, ਸ਼ੰਕਰ ਜ਼ਰੂਰ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਫਿਤਨਾ ਬਰਪਾ ਕਰੇਗਾ।"
ਪਰਮੇ ਦੇ ਅੱਥਰੂ ਥੰਮ੍ਹ ਗਏ ਸਨ। ਪੁੰਨਿਆ ਫੇਰ ਵੀ ਉਸ ਪਾਸੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛ ਸਕੀ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਗਈ।
ਉਹ ਵਿਧਵਾ ਲੋਕ-ਲਾਜ ਦੀ ਬੱਧੀ ਮੂੰਹੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਉਭਾਸਰਦੀ, ਪਰ ਅੰਦਰੋਂ ਆਵੇ ਦੀ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਤਪ ਰਹੀ ਹੈ। ਅੱਖਾਂ ਭਾਵੇਂ ਸੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਬਹੂਰਾਣੀਆਂ ਤੇ ਹੈਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹਨ, ਮਾਨੋਂ, ਚਿੰਤਾ ਤੇ ਸੋਚ ਦੀ ਮੂਰਤ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ।
ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਵੀ ਜੁਰਮ ਹੈ; ਕੀ ਪਤਾ ਕਿਸ ਵੇਲੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤੈਸ਼ ਆ ਜਾਏ ਤੇ ਸੋਹਲੇ ਸੁਨਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ।
ਭਾਗ ਭਰੀ ਨੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਦੀਆਂ ਮਿੰਨਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਬਸ ਫੁਰਮਾਨ ਨਾਲ ਉਹਨੂੰ ਮਿਲਾ ਦੇਵੇ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਸੀਨੇ ਨਾਲ ਘੁੱਟ ਲਵਾਂ। ਅੱਜ ਪੰਜ ਦਿਨ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਉਹਦੀ ਕੋਈ ਸੋ ਬੋ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਗੱਲਾਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੇ ਕੰਨ ਕੁਤਰਦੇ ਹਨ, ਤੇ ਜਦ ਕਿਸੇ ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਵ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਗੇ ਤਾਂ ਹੇਠਲੀ ਉੱਤੇ ਲੈ ਆਉਣਗੇ।
'ਚਾਤ੍ਰਿਕ' ਸੋਨੇ ਦਾ ਭਾਂਡਾ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ, ਦੁੱਧ ਸ਼ੇਰਨੀ ਦਾ ਫਿਰ ਚੁਆ ਲਵਾਂਗੇ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਜਦ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਸਟਰ ਪਾਸੋਂ ਖੜਕੀਆਂ ਤੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਬੁਸਕਿਆ ਤਦ ਮਾਂ ਨੇ ਅੱਗੋਂ ਹੋਰ ਸੇਕਾ ਚਾੜ੍ਹਿਆ। ਬ੍ਰਿਜ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਤੈਸ਼ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਰਾਤੋ ਰਾਤ ਘਰ 'ਚੋਂ ਜੋ ਕੁਝ ਲੱਭਾ, ਲੈ ਕੇ ਕਿਤੇ ਪੱਤਰਾ ਵਾਚ ਗਏ।
“ਓ ਛੱਡਿਆ ਵੀ ਕਰ ਸ਼ੇਖ ਚਿਲੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੇ ਗੱਲ ਟੋਕੀ ਤੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਚੂਲਾਂ ਤਾਂ ਢਿੱਲੀ ਮੰਜੀ ਵਾਂਗ ਉੱਖੜੀਆਂ ਹੀ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ। ਰੋਜ਼ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਪਖੰਡ ਖੜਾ ਕਰ ਬਹੇਂਗਾ।
ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਨਾਵਲਿਸਟ ਨੂੰ ਸ਼ੂੰ ਸ਼ਾਂ ਤਾਂ ਉੱਕੀ ਹੀ ਭਾਉਂਦੀ ਨਹੀਂ। ਇਹਨਾਂ "ਮੇਰੀ ਦੁਨੀਆਂ" ਦੇ "ਹਮਾਮ" ਵਿੱਚ ਸਾਦਗੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਸਮਝਾਇਆ ਤੇ ਰਾਹ ਵਿਖਾਇਆ ਹੈ।